ارزیابی توان و برنامه مدیریت توسعه سکونتگاهی با مدل خطرمدار در آبخیز زیارت گرگان

آمایش سرزمین زمینه تصمیمگیری در مدیریتفضا و کاربری زمین را فراهم میکند. این تحقیق با هدف تدوین مدل آمایش خطر مدار و تهیه برنامه مدیریت توسعه سکونتگاهیدر آبخیز زیارت گرگان انجام پذیرفت. بهاینمنظور،بااستفادهازروشتحلیلچندمعیارهازتلفیقنتایجروشهایارزیابیتوانتوسعهسکونتگاهیبامدلسیستمی،ارزیابیخطراتشاملزمینلغزش (روشآماریدومتغیرهوزنی)،زلزله (روابطکاهندگی)،سیلکانالی (نرمافزارhec-ras) وسیلدامنهای (روشجدولترکیبی) بهرهگیریشدهاست.دراینراستاباتکمیل 36 عددپرسشنامهمحلیبرایهرکدامازخطراتوپرسشنامهتحلیلسلسلهمراتبیتاثیرآنهادرارزیابیبهدستآمد. نقشهخسارتبراساسمعادلهعمومیریسکتهیهشدو برنامه مدیریت توسعه سکونتگاهی با استفاده از نقشه خطرات و خسارت ناشی از آنها در چهارچوب توان مدل آمایش خطرمدار ارائه شده است. پسازتعیینکلاس هایتناسباراضیمدلسیستمیبرایتوسعهسکونتگاه،مساحتپهنههایمتفاوتخطراتموردمطالعهمشخصگردید. براساسنتایجارزیابیآمایشخطرمداربالحاظوزنپرسشنامهمحلی،بهترتیب 62/0، 85/0، 29/1، 19/1، 05/96 درصدازمساحتآبخیززیارتدارایکلاستناسبتوسعهسکونتگاهیخیلیزیاد،زیاد،متوسط،کم،خیلیکممیباشد. با لحاظ وزن پرسشنامهahp، توان مدل آمایش خطرمدار توسعه سکونتگاهی به ترتیب 28/1، 45/1، 7/1، 27/0 و 29/95 مساحت منطقه مورد مطالعه به کلاس های پنج گانه خیلیزیاد تا خیلی کم تناسب توسعه سکونتگاه اختصاص مییابد. بر اساس شاخص کاپا، تفاوت بین کلاسهای نقشههای کاربری موجود و توان مدل سیستمی آمایش سرزمین ایران 3164/0.در طبقه کم و مدل خطر مدار با اعمال پرسشنامه محلی و ahp به ترتیب با مقادیر 0045/0 و 033/0 در طبقه ضعیف قرار دارند. عددمدیریتباسهمعیاروزنیاصلی،نقشهتوانمدلخطرمدارباپرسشنامهمحلی،خطراتوخسارتوبرنامهمدیریتتوسعهسکونتگاهیدرقالب 5 استراتژیمدیریتیارائهگردید. برنامههایمدیریتیدرسناریویحالتعادی 5/23 درصدبهکلاسخطرخیلیزیاد (اجتناب از خطر و ساخت و ساز اکیداً ممنوع)، 4/28 بهکلاسخطرزیاد (ساخت و ساز ممنوع)، 4/45 درصدبهکلاسمتوسط (سازش با تحمل خسارت)، 3/1 بهکلاستوانزیاد (مناسب کلاس دو برای ساختمانسازی)، 4/1 بهکلاستوانخیلیزیاد (مناسب کلاس یک برای ساختمانسازی). رادرآبخیززیارتگرگانبهخوداختصاصدادهاست. درحالیکهدرسناریویحالتبحرانی 3/18 بهکلاسخطرخیلیزیاد، 2/33 بهکلاسخطرزیاد، 3/13 بهکلاسخطرمتوسط، 4/12 بهکلاسخطرکم، 9/22 درصدبهکلاسخطرخیلیکمرادرآبخیززیارتبهخوداختصاصدادوکلحوضهبرایتوسعهسکونتگاهینامناسببودهوبایدتخلیهشود. اجرایاینتحقیقچندبعدیدرمقیاسمقیاسمحلیوناحیهایآبخیزمیتواندبهکاهشخساراتناشیازخطراتطبیعیوتوسعهپایداریمحیطکمکنماید.