مقایسه نظریه ی علامه طباطبایی و آلستن در پایه بودن یا بدیهی بودن وجود خدا

در دوره جدید دو برهان بر اثبات وجود خدا در بین محققان مورد توجه قرار گرفته است یکی برهان صدیقین علامه طباطبایی و دیگری برهان آلستون که مبتنی بر تجربه دینی است. مقایسه این دو می تواند در فهم این دو برهان مدد رساند. برهان علامه تقریری نو از برهان صدیقین است، و تنها با توجه به اصل واقعیت وعدم امکان نفی آن سعی در اثبات بداهت وجود خداوند دارد. که در فضای فلسفه ی اسلامی نقطه نظرات متنوعی را از سوی شاگردان، صاحب نظران و محققان، در پی خود داشته است، عده ای آن را در نهایت دقت و وافی به مقصود دیرینه ی عارف و حکیم دانسته اند، و عده ای در مقابل، آن را دارای مقدمات بیرونی و تناقضات درونی دانسته اند که پس از بررسی همه ی نظرات، و مبانی خود علامه نتیجه می شود که هر چند این برهان مشتمل بر نوآوری است، بر یک سری از مقدمات مبتنی بوده و در مقابل بعض اشکالات هم پاسخی در بر ندارد. آلستون نیز برهان خود را بر اساس شباهتهای تنگاتنگ تجربه ی عرفانی با تجربه ی حسی بنا می نماید و تجربه ی عرفانی را در توجیه بعض از باورها، مشابه تجربه ی حسی دانسته و با تفسیر خاص خود از تجربه ی عرفانی و نیز بعض از مولفه هایی که مطرح می نماید، باور به وجود خدا را بدون تکیه بر برهان و تنها بر اساس تجربه ی عرفانی موجه می داند. که با بررسی روشن شد که این برهان نیز در مواجهه با اشکالات متعدد در برابر بعض از چالشها جوابگو نیست. در تطبیق دو برهان و پیش زمینه های فلسفی دو فیلسوف نقاط مشترک و متفاوتی به چشم می خورد، و اینکه هر کدام از این دو دیدگاه در صورت تمامیت نقطه ی قوتی نسبت به دیگری دارد، برهان علامه بدلیل استفاده از عقل متعارف محدودیتی در حیطه ی مخاطب ندارد و برهان آلستون نیز بدلیل خصوصیات متنوع تجربه های دینی مقدار دلالتش علاوه بر توجیه باور به خدا توجیه بعض از صفات نیز می باشد. واژگان کلیدی: بداهت، پایه ای بودن، واقعیت، تجربه ی دینی، باور به وجود خدا، علامه طباطبایی، آلستون.