بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر بهبود عملکرد توجه و مهارت فراشناختی مرتبط با توجه در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش فعالی

آن چه که بیش از هر چیز در اختلال نقص توجه/بیش فعالی ناتوان کننده به نظر می رسد، عامل «نقص توجه» است. رایج ترین روش درمانی برای این اختلال، استفاده از داروهای محرک دستگاه عصبی مرکزی است. اما اخیراً درمان های جدیدتر بر پایه ی تکنیک های رفتاردرمانی مورد سوال قرار گرفته است. این پژوهش با هدف اولیه ی بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر بهبود عملکرد توجه در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش فعالی انجام شد. همچنین سعی شد تا نحوه ی اثر مداخله ی درمانی نیز بررسی شود که آیا نوروفیدبک به صورت ارگانیک و صرفاً از طریق تغییر دامنه ی امواج مغزیِ آماج (ریتم حسی حرکتی، بتا1 و تتا) بر عملکرد توجه تأثیر می گذارد یا با آموزش فرآیند توجه و تنظیم فراشناختی، باعث نوعی ارتقای مهارت فراشناختی مرتبط با توجه می شود؟ روش این پژوهش، طرح تک موردی از نوع a-b-a-b همراه با یک مرحله ی پیگیری بود که با دو آزمودنی مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش فعالی انجام شد. این آزمودنی ها به اختلال روان پزشکی دیگری مبتلا نبودند و دارو نیز مصرف نمی کردند. آزمودنی ها در بیست جلسه ی چهل دقیقه ای تحت درمان نوروفیدبک قرار گرفتند. عملکرد توجه آزمودنی ها به وسیله ی نسخه ی نرم افزاری آزمون استروپ و خرده آزمون رمزنویسی وکسلر کودکان در شش مرحله ی پیش آزمون، پس از جلسه ی پنجم، پس از جلسه ی دهم، پس از جلسه ی پانزدهم، پس آزمون و پیگیری ارزیابی شد. همچنین، مهارت های فراشناختی مرتبط با توجه آزمودنی ها در سه مرحله ی پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری به وسیله ی مقیاس فراشناخت-30 مورد ارزیابی قرار گرفت. میانگین دامنه ی امواج مغزی آزمودنی ها نیز در هر بیست جلسه ی درمان، به وسیله ی سیستم نرم افزاری procomp2 ثبت شد. نهایتاً داده ها، به کمک روش های آمار توصیفی و ترسیم نمودار بر اساس صعود و نزول نمرات، مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد که درمان نوروفیدبک توانسته است سطح عملکرد توجه را در هر دو آزمودنی افزایش دهد. همچنین در هر دو آزمودنی، کاهش دامنه ی امواج تتا و کاهش نسبت تتا به بتا در طول بیست جلسه مشاهده شد، ولی تغییر قابل توجهی در الگوی امواج ریتم حسی حرکتی و بتا1 مشاهده نشد. در یکی از آزمودنی ها افزایش نمره ی فراشناخت بین پیش آزمون و پس آزمون مشاهده شد. در آزمودنی دوم، افزایش نمره، فقط در خرده مقیاس «نیاز به کنترل افکار» بود. با توجه به یافته های این پژوهش، نوروفیدبک می تواند از طریق افزایش سطح توجه به درمان اختلال نقص توجه/بیش فعالی کمک کند. بیش ترین تأثیر نوروفیدبک از طریق تغییر ارگانیک در الگوی امواج مغزی در تعداد جلسات درمانی زیاد و با تمرین و تکرار فراوان صورت می گیرد. کاهش دامنه ی امواج تتا با کاهش زمان واکنش آزمودنی ها در ارتباط است. همچنین با توجه به تفاوت سنی دو آزمودنی، به نظر می رسد با افزایش سن و تحصیلات، عامل نظارت فراشناختی اهمیت و اثر بیش تری پیدا می کند.