نقد و بررسی استنادات قرآنی فخررازی در اثبات نظریه جبر در کتاب تفسیرکبیر

با بررسی تفسیرکبیر فخررازی، به عنوان تفسیری که نویسنده آن به جبر اعتقاد دارد، و حتی مورد احترام بسیاری نویسندگان پس از خود نیز بوده است و کتاب وی مبنای بسیاری از کتاب‏های دیگر قرار گرفته است، لازم بود موضوع جبر در کتاب ایشان بررسی شود به همین دلیل موضوع این رساله با موضوع "بررسی استنادات قرآنی فخررازی در اثبات نظریه جبر در کتاب تفسیرکبیر" نام گرفت. از این جهت در فصل اول به توضیح معانی و مفاهیم جبر و احتیار و در فصل دوم تا ششم، آیاتی که ذیل آن‏ها به این موضوع اشاره شده بود مانند: آیاتی که نشان می‏دهند خداوند خالق اعمال انسان است، و هدایت و ضلالت به دست خدا و به خواست و اراده اوست، هم‏چنین آیاتی که نشان می‏دهند همه چیز به قضا و قدر خداوند است، آیاتی که نشان می‏دهند مشیت انسان وابسته به اراده و مشیت الهی است، آیاتی که نشان می‏دهند اعمال انسان در علم الهی ثبت شده و امتناع از آن ممکن نیست. در پایان هر فصل دلایل عقلی در رد آن عقاید و تفسیر صحیح آن‏ها بیان می‏شود، سپس آیاتی را که بیان کننده اختیار هستند در ادامه بیان کردیم. همان‏طور که در متن این رساله به تفصیل آمده است فخررازی به اختیار انسان اقرار می‏کند ولی خداوند را فاعل اعمال انسان می‏داند، در رابطه با این تناقض گویی باید بگوییم وی با خود کنار نیامده و نتوانسته میان جبر و اختیار یکی را بپذیرد و در آیات مختلف نظرات متفاوتی را ارائه داده است.