اثر کاربرد جداگانه و تلفیقی کود گاوی و اوره بر خروج co2خاک، رشد و عملکرد سیاهدانه (nigella sativ l)

یکی از جنبه های تولید گیاهان دارویی مصرف کمتر نهاده های شیمیایی می باشد، که این موضوع می تواند علاوه بر حفظ و یا بهبود کمیت و کیفیت محصول در حفاظت از محیط زیست نیز موثر باشد. بنابراین، به منظور بررسی اثر کاربرد جداگانه و تلفیقی کود گاوی و اوره بر خروج co2 خاک، خصوصیات بیولوژیکی خاک، رشد، عملکرد، اجزای عملکرد، و همچنین ویژگی‎های کیفی گیاه دارویی سیاهدانه (nigella sativa l.) آزمایشی در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی با نه تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 1390-1391 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (عدم مصرف نیتروژن)، کود گاوی، کود شیمیایی اوره، سه سطح کود تلفیقی تقسیطی ( کود گاوی+ کود اوره، کود گاوی + کود اوره، + کود گاوی + کود اوره) و سه سطح کود تلفیقی غیر تقسیطی ( کود گاوی+ کود اوره، کود گاوی + کود اوره، + کود گاوی + کود اوره) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل زیست توده میکروبی، خروج co2، تنفس تجمعی، نیتروژن کل، نیتروژن نیتراتی، نیتروژن آمونیومی، نیتروژن معدنی، نیتروژن آلی و کربن آلی، تجمع ماده خشک، غلظت و جذب نیتروژن اندام هوایی، ارتفاع بوته، شاخه جانبی در بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، وزن کپسول، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، و شاخص برداشت، میزان و تولید روغن، میزان و تولید پروتئین، میزان و تولید و اسانس بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد کاربرد تلفیقی کود آلی + شیمیایی موجب افزایش معنی دار زیست توده میکروبی (10 درصد) در مرحله گلدهی و سرعت خروج co2 (9 درصد) گردید. بیشترین تنفس تجمعی نیز در تیمار 50:50 تلفیقی غیرتقسیطی (78/274 گرم بر متر مربع) حاصل شد. کاربرد تلفیقی کود آلی + شیمیایی در مقایسه با کاربرد جداگانه موجب افزایش معنی دار نیتروژن کل (27/3 درصد)، نیتروژن نیتراتی (82/6 درصد)، نیتروژن آمونیومی (86/15 درصد)، نیتروژن معدنی (57/7 درصد)، نیتروژن آلی (4 درصد) و کربن آلی (5/2 درصد) در مرحله گلدهی شد. کاربرد تلفیقی کود آلی + شیمیایی نسبت به کاربرد جداگانه موجب افزایش معنی دار تعداد شاخه جانبی در بوته (5/11 درصد)، تعداد کپسول در بوته (94/15 درصد)، وزن هزار دانه (23/7 درصد)، وزن کپسول (72/5 درصد) و عملکرد بیولوژیکی (36 درصد) در سیاهدانه گردید. کاربرد غیر تقسیطی کود اوره به همراه کود گاوی (50:50) با بهبود تعداد کپسول در بوته و وزن هزار دانه موجب تولید بهترین عملکرد دانه (2397 کیلوگرم در هکتار) گردید. بیشترین تجمع ماده خشک (38/286 گرم بر متر مربع) با تیمار 50:50 تلفیقی غیرتقسیطی حاصل شد. نتایج پارامترهای کیفی سیاهدانه نشان داد که اضافه کردن کود نیتروژن دار موجب افزایش معنی دار میزان و تولید روغن، پروتئین و اسانس گیاه سیاهدانه گردید (001/0>p). کاربرد تلفیقی کود آلی + شیمیایی میزان روغن، اسانس و میزان و تولید پروتئین بیشتری در مقایسه با کاربرد جداگانه داشته است. کاربرد غیر تقسیطی اوره با داشتن 322 گرم روغن در کیلوگرم، 674 کیلوگرم روغن در هکتار، 217 گرم پروتئین در کیلوگرم ، 520 کیلوگرم پروتئین در هکتار، 1/3 گرم اسانس در کیلوگرم و 2/7 کیلوگرم اسانس در هکتار نسبت به کاربرد تقسیطی برتری معنی داری داشت (001/0>p). بنابراین، استفاده از روش تلفیقی کود آلی با شیمیایی به ویژه مصرف غیرتقسیطی کود اوره، با افزایش کارایی کوددهی موجب ارتقاء ویژگی های بیولوژیکی خاک، همچنین پارامترهای کمی و کیفی محصول سیاهدانه می-شود، که علاوه بر حذف هزینه کودپاشی سرک می تواند در حفظ محیط زیست و سلامت گیاه دارویی موثر باشد.