نگرشی بر نقش تبریز در تحولات اقتصادی ایران در عصر ناصری

دارالسلطنه تبریز، به دلیل موقعیت ولیعهد نشینی، قرار گرفتن در مسیر شاهراه های تجارتی طرابوزان- تفلیس و داشتن بازار بزرگ نقش اساسی در تحولات اقتصادی ایران در عصر قاجار ایفا می نمود. از دوره ناصرالدین شاه به بعد، به دلیل نفوذ بیش از حد اقتصادی کشورهای اروپایی به ایران، اقتصاد ایران وابسته به اقتصاد اروپا گردید. در این دوره در تبریز، وجود پنج تجارت خانه روس و چندین تجارت خانه انگلیس در تحولات ایران نقش ایفا نمودند و شهر تبریز به دلیل داشتن بازارهای گسترده در تحولات اقتصادی ایران نقش اساسی داشت. شرکت هایی چون رالی، زیگلر، کالوست و... بیش ترین مصنوعات را از اروپا وارد بازار تبریز می کردند و از طریق بازار بزرگ تبریز در کل ایران پخش می نمودند با پخش این کالاها، تحولات اساسی در اقتصاد ایران به وجود آمد، از جمله اینکه، برخی صنایع از میان رفتند، اولین هسته های کارگری در ایران شکل گرفت و مهاجرت های گسترده برای کاریابی در این دوره به وجود آمد، از طرف دیگر واکنش های چندی در تبریز نسبت به نفوذ اقتصادی سرمایه داران خارجی در بازارهای ایران به وجود آمد، از جمله این واکنش ها، تلاش تجار تبریزی برای ایجاد شرکت های تجاری بود تا با این اقدام به مقابله بانفوذ اقتصادی شرکت های اروپایی بروند، مثلاً حاج مهدی اتحادیه، با کمک عده ای چند از تجار ایران موفق به ایجاد شرکت اتحادیه نمود که به کار صرافی می پرداخت و او از این طریق در پی مبارزه با بانک شاهنشاهی در تبریز بود. از طرف دیگر وجود برخی از شرکت ها، هم چون شرکت زیگلر در تحول فرش تبریز در این دوره نقش اساسی داشت با وجود این، تلاش بیشتر شرکت این بود که سرمایه را از ایران خارج نماید بر این مبنا ما می گوییم که: دارالسلطنه تبریز در این دوره به عنوان یکی از شهرهای بزرگ ایران واسطه تحولات اقتصادی ایران بوده است