امکان سنجی کاربرد مشتقات ساختار یافته تعهدات با پشتوانه بدهی و اسناد مرتبط با اعتبار از دیدگاه فقه امامیه

چکیده با وجود افزایش ابداع و نوآوری های موجود در بخش مالی، ریسک اعتباری هنوز به عنوان دلیل عمده عدم موفقیت موسسات مالی محسوب می گردد. مشتقات اعتباری از مهم ترین ابزارهای مدیریت و انتقال ریسک اعتباری مورد استفاده در بانکداری متداول هستند. از جمله ابزارهای نوین مالی در حوزه مشتقات اعتباری، تعهدات با پشتوانه بدهی و اسناد مرتبط با اعتبار است که کارکرد اصلی آن ها انتقال و پراکندگی ریسک اعتباری بین تعداد بیشتری از سرمایه گذاران است که در ضمن این انتقال ریسک، ابزاری جهت تأمین مالی نیز محسوب می گردد. در این تحقیق ابتدا به بررسی تعهدات با پشتوانه بدهی و اسناد مرتبط با اعتبار از منظر اقتصادی و مکانیزم عملکرد آن ها پرداخته و سپس با مطالعه متون فقهی و بررسی و استخراج موازین فقهی به تطبیق توصیف و تبیین ارائه شده از این مشتقات اعتباری با موازین و اصول فقهی پرداخته ایم. فصل اول به کلیات تحقیق اختصاص دارد که شامل بیان مسئله، پیشینه تحقیق، ضرورت، سوالات، فرضیات و تعاریف عملیاتی تحقیق است. فصل دوم، ادبیات مالی و فقهی مرتبط با موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار می دهد. بدین منظور مباحث مطرح در مورد ریسک، ریسک اعتباری، رویکردها و ابزارهای مدیریت ریسک، عوامل بروز ریسک اعتباری و روش های مدیریت آن در بانکداری بدون ربا، مشتقات اعتباری و دو نوع خاص آن یعنی تعهدات با پشتوانه بدهی و اسناد مرتبط با اعتبار و همچنین موضوعات فقهی مرتبط با موضوع تحقیق به صورت مفصل مورد بحث قرار گرفته اند. در فصل سوم تحقیق، ضمن ارائه سوالات تحقیق، متدلوژی مورد استفاده جهت بررسی سوالات ارائه شده است. در فصل چهارم بر مبنای متدلوژی ارائه شده در فصل سوم، به بررسی امکان تطبیق معاملات بازار اولیه وثانویه هر کدام از مشتقات اعتباری با موازین واصول فقه امامیه پرداخته ایم. فصل پنجم نتایج حاصله از تحقیق را ارائه می نماید. با انتخاب دو نوع از بهترین تسهیلات بانکی و استفاده از آن ها در مدل عملیاتی تعهدات با پشتوانه بدهی ساده، به تطبیق بازار اولیه و ثانویه تعهدات با پشتوانه اجاره بشرط تملیک و فروش اقساطی و همچنین اولویت بندی اوراق تعهدات با پشتوانه بدهی بر اساس تقدم و تأخر در تحمل نکول احتمالی مشتریان بانک با موازین فقهی پرداخته شد و اولویت بندی اوراق در نوع ساده بر اساس عقد ضمان، بیمه و صلح مورد تأیید قرار گرفت. در تعهدات با پشتوانه بدهی ترکیبی امکان تطبیق رابطه بانک و واسط با عقود ضمان، بیمه و یا یک قرارداد جدید و همچنین رابطه واسط و سرمایه گذاران با عقود بیمه بشرط قرض، اجاره بشرط تملیک و ضمان، فروش اقساطی بشرط ضمان و یا وکالت بشرط بیمه مورد تأیید قرار گرفت. همچنین طبق نتایج حاصله، اسناد مرتبط با اعتبار در قالب عقد صلح، بیمه بشرط قرض، وکالت عام بشرط بیمه و یا بعنوان یک قرارداد جدید قابل ارائه است. کلمات کلیدی: