ممیزی در ترجمه : راهبردها و راهکارها

این تحقیق با کمک گرفتن از کتب و مقالات فارسی، انگلیسی و فرانسه ای نوشته شده که در کتابخانه ها و شبکه اینترنت در مورد ممیزی و کارکردهای آن و ارتباط تنگاتنگش با فرهنگ و ترجمه موجود بوده اند. پایه و اساس پژوهش بر روی نظریه هنجارهای توری (norms theory) گذاشته شده است که به بحث پیرامون هنجارها در ترجمه، انواع آن، ویژگی ها و تغییر پذیری آن در گذر زمان می پردازد. کتب ادبی به زبان اصلی و ترجمه های آن هم به عنوان پیکره کار مورد استفاده قرار گرفته اند. برای آغاز تحقیق پرسش هایی مطرح شده که وجود ممیزی در جوامع و علل آن را بررسی می کند. طی این بحث، تابوها مطرح می شوند و این که چرا مترجم مجبور به ممیزی می شود و چطور می توان با توجه به امانت داری در ترجمه، این ممیزی ها و تغییرات را توجیه کرد. پرسش های اصلی عبارت بوده اند از: 1. دلیل اصلی اعمال ممیزی در جوامع و بر روی متون مختلف چیست؟ 2. چه عواملی و چه شرایطی در اعمال ممیزی بر روی متون مختلف تاثیر گذارند ؟ 3. آیا ممیزی در بحث ترجمه می تواند صدماتی به متن اصلی وارد کند؟ چگونه؟ 4. با اعمال ممیزی مترجم تا چه اندازه می تواند به متن اصلی وفادار بماند؟ و برای حفظ امانتداری در ترجمه چه کارهایی می تواند انجام دهد؟ فرضیه های مورد بررسی در این تحقیق هم به قرار زیر هستند: 1. ممیزی معمولا آنجا که مسئله تابوها خودنمایی می کند و قوانین بشری را مورد تهدید قرار می دهند اعمال می شود، تابوهایی چون تابوهای مذهبی، اجتماعی، اخلاقی، ... 2. بحران های سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، جنگ و شرایط خاص در یک برهه زمانی می توانند در اعمال ممیزی تاثیرگذار باشند. 3. ممیزی در ترجمه گاهی ممکن است صدماتی به متن وارد کند و گاهی هم ممکن است مفید واقع شود؛ این مسئله بستگی به موضوعی دارد که تحت ممیزی قرار گرفته است. 4. امانت داری در ترجمه در متن هایی که تحت ممیزی قرار می گیرند نسبی است؛ اگر موضوعات حاشیه ای تحت ممیزی قرار گیرند در وفاداری به متن اصلی صدمه ای وارد نمی شود، اما اگر موضوعات اصلی تحت ممیزی قرار گیرند و مترجم از بحث به کلی خارج شود، ممکن است امانتداری در ترجمه خدشه دار شود. این تحقیق بر پایه مقایسه انجام گرفته و نظریه هنجارهای توری اساس کار قرار داده شده است؛ طبق این نظریه هنجارها در جامعه به سه دسته هنجارهای اولیه، ثانویه و رفتارهای مورد قبول طبقه بندی شده اند؛ با مطالعه مقایسه ای و تطبیقی کتب ترجمه شده با متن اصلی، جایگاه هنجارها در متون ادبی مورد بررسی قرار گرفته و به دنبال استراتژی هایی گشتیم تا ببینیم مترجم چطور ناگفتنی ها را در ترجمه اش انتقال می دهد و آیا در ترجمه الگوهای مشخصی برای ممیزی وجود دارد یا خیر و اگر ممیزی در ترجمه ای اعمال می شود چطور و تا چه حد می توان به متن و فرهنگ اصلی وفادار ماند پس از مقایسه متون ترجمه شده با متن اصلی، هفت راهکار ممیزی در سه گروه اصلی طبقه بندی و نامگذاری شده و توضیحی کوتاه به همراه چند مثال برای هر گروه ارائه شده است . نوع غالب ممیزی در پیکره مورد نظر که از متون ادبی تشکیل شده بود اخلاقی تشخیص داده شد. با وجود اهمیت نحوه اعمال ممیزی برای هر چه کمتر شدن صدمات به متن اصلی در متونی که از فرهنگ بیگانه به فارسی ترجمه می شوند روند این عمل حساسیت بیشتری می طلبد و مترجم ها به عنوان اولین فیلتری که متن از آن عبور می کند بایستی بتوانند با رعایت اصول امانتداری به متن مبدا، اصول بنیادی و تعریف شده فرهنگ مقصد را نیز در نظر گرفته و با انتخاب بهترین استراتژی ممیزی ( باتوجه به نوع هنجارها) آثار ترجمه شده بهتری بیافرینند. باید در نظر داشت که موضوع ممیزی در ترجمه حائز اهمیت است و این تحقیق تنها نوشتاری خرد در این زمینه بوده و بحث و بررسی های جامعه شناختی بیشتری را می طلبد