اتحاد اسلامی و تبری؛وفاق یا تعارض (با تأکید بر دیدگاه شیعه)

مسأله اتّحاد اسلامی قرن هاست که از سوی مصلحان دینی، در جهان اسلام مطرح گردیده است، اما این نهضت، متأسفانه با وجود تلاش های مخلصانه و خستگی ناپذیر داعیان آن، هنوز به نتیجه چشمگیری در این باره نائل نگردیده است. علاوه بر کارشکنی ها و دسیسه های قدرت های بیگانه و خارج از جهان اسلام که منافع خویش را همواره در گرو تفرقه و تشتت آراء مسلمین جست و جو کرده اند، می توان ازعدم درک صحیح مسلمین از اصل تبرّی نیز به عنوان یک مانع موثر در تحقق این آرمان مقدّس نام برد. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که آیا بین ادلّه اتّحاد اسلامی و ادلّه تبری تعارضی وجود دارد یا خیر، ادله ضرورت اتّحاد اسلامی را در ذیل فصل دوم، مورد بررسی قرار داده و در فصل سوم نیز به بررسی ادلّه مربوط به مسأله تبرّی پرداخته است. نهایتاً در فصل چهارم، تعارض یا عدم تعارض میان این دو فریضه اسلامی و شیوه حلّ تعارض در صورت وجود آن، موضوع بحث قرار گرفته است. تحلیل سندی و محتوایی ادلّه موجود در منابع اصیل دینی و بررسی اقوال صاحب نظران مربوطه، اثبات می کند که اصل تبرّی، آن گونه که در شریعت اسلام، فرض گردیده است، به هیچ وجه منافاتی با مسأله اتّحاد مسلمین نداشته، بلکه اتّحاد مسلمین یا ولاء مثبت، و تبرّی نسبت به دشمنان اسلام یا ولاء منفی، دو روی یک سکه بوده و هدف از هر دو اعتلای امّت اسلام و حفظ کیان مسلمین در مقابل ملت کفر می باشد. با توجه به اولویت مسأله وحدت بر سایر مصالح فردی و اجتماعی به غیر از اصول سه گانه اعتقادی و اساس حکومت اسلامی، دیدگاه اسلام در موارد تعارض یا تزاحم، ترجیح این آرمان بر سایر اهداف و مصالح می باشد.