ارزیابی رانندگان بر اساس ویژگی های جمعیتی، رفتاری و شخصیتی با توجه به شاخص های ایمنی ترافیک

چکیده صدمات ترافیکی که یک موضوع مهم در بحث سلامت عمومی است، بدون در نظر گرفتن اقدامات اصلاحی مربوط، به طور چشمگیری در سال های آینده در سراسر جهان افزایش خواهد یافت. سهم زیادی از صدمات غیرعمدی و زیان های اجتماعی به خصوص در کشورهای در حال توسعه و کم درآمد ناشی از صدمات ترافیکی است. از طرف دیگر، مشکل افزایش ماشینی شدن جوامع و افزایش سرانه مالکیت خودرو به خصوص در ایران چالش موضوع ایمنی ترافیک را جدی تر می کند که باید به صورت دقیق تر آن را مورد توجه قرار داد. مهم ترین علت مرگ و میر در ایران، تصادفات رانندگی می باشد که با وجود سرمایه گذاری های قابل توجه در دو بخش تأثیر گذار بر تصادفات یعنی راه سازی و ایمن سازی جاده ها و همچنین بخش خودرو سازی، بازدهی طولانی مدت متناسب با این هزینه ها دیده نمی شود. بنابراین باید علت را در موارد دیگر جستجو کرد. قسمت نهایی تأثیر گذار بر تصادفات، انسان است که متأسفانه تا کنون در تحقیقات علمی داخل کشور به خصوص از دیدگاه مهندسی کمتر به آن پرداخته شده است. انسان موجودی بسیار پیچیده می باشد که نیاز به بررسی فراوان و مستمر دارد. هدف اصلی این تحقیق، تعیین عوامل جمعیتی، شخصیتی و رفتاری تأثیر گذار بر تصادفات قصوری و جریمه های رانندگان است. در این راستا با توجه به حضور دیدگاه مهندسی در این موضوع و روش های آماری پیشرفته و تکنیک های داده کاوی سعی شد تا تحلیل رانندگان در دو جهت عمده بهبود یابد. ابتدا با در نظر گرفتن تعداد جریمه ها و تصادفات قصوری رانندگان مطالعه وارد بررسی ایمنی رانندگان از این دیدگاه(مفهوم قصوری) شد و با ترکیب این شاخص ها با رفتارهای رانندگی اشتباه رانندگان، سعی در شناسایی روابط این رفتارها با شاخص های معرفی شده به عنوان متغیرهای میانی پیش بینی ایمنی رانندگان گردید. از طرف دیگر با توسعه روش های آماری پیشرفته تر مانند رگرسیون دو جمله ای منفی و ترکیب آن با روش های بیز تجربی و پتانسیل بهبود بررسی آماری موضوع ارتقاء داده شد و با این ابتکار آماری عامل خطای بازگشت به متوسط کنترل شده و شناسایی دقیق و موثرتری از متغیرهای اثرگذار راننده بر شاخص های ایمنی و نیز شناسایی رانندگان پرخطر ارائه داده شد. همچنین با کاربرد روش های خوشه بندی و ترکیب آنها با درخت تصمیم دیدگاه جدیدی برای تعیین شاخص خطر رانندگان و پیش بینی آن پیشنهاد گردید. در این راستا تعداد 1752 راننده در شهر مشهد در این مطالعه شرکت جستند. برای تعیین شخصیت و میزان رفتار رانندگی اشتباه به ترتیب پرسشنامه تعیین نوع شخصیت a و dbq مد نظر قرار گرفت. نتایج تحلیل نشان داد که عوامل سن، جنسیت، سطح تحصیلات، سابقه رانندگی، نوع شخصیت و به خصوص کیلومتراژ رانندگی به خوبی می توانند فراوانی تصادفات قصوری و جریمه ها را توضیح دهند. با توجه به انواع متغیرهای مستقل و عدم معنی دار بودن همزمان آنها در مدل سازی برای هر یک از عوامل تصادفات قصوری و جریمه ها به ترتیب 5 و 6 مدل متفاوت حاصل شد که می توانند در شناسایی رانندگان مستعد تصادفات قصوری و جریمه بسیار مفید باشند. نتایج این شناسایی بر روی بانک داده ای تحقیق حاضر به ترتیب منجر به شناسایی 734 و 620 راننده پرخطر از دیدگاه تصادفات قصوری و جریمه ها شد. بررسی های مربوط به مقایسه های رفتاری نشان می دهد که رفتارهای لغزش، خطا، تخلفات معمول و پرخاشگرانه به طور معنی دار و قابل توجهی بین گروه های رانندگان پرخطر و کم خطر حاصل از غربال سازی چه بر اساس فراوانی تصادفات قصوری و چه بر اساس جریمه ها متفاوت هستند. تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش های خوشه بندی منجر به معرفی شاخص های خطر 4 سطحی در محدوده" ایمن" تا "خطرناک" برای رانندگان گردید. درخت تصمیم با الگوریتم کارت جهت شناسایی شاخص های خطر استفاده شد. این روش که بر اساس شاخص جینی و تقسیمات دوتایی است، نشان داد که به خوبی و با صحت قابل قبولی می تواند شاخص های خطر مربوط به معیارهای نرخ تصادفات قصوری- رفتارهای رانندگی اشتباه و نرخ جریمه- رفتارهای رانندگی اشتباه را شناسایی کند و از عدم قطعیت موجود در پیش بینی بکاهد.