فون سه زیر خانواده از شب پره های خانواده noctuidae در استان خراسان رضوی و مطالعه روابط آلومتری در گونه helicoverpa armigera (hübner, 1808)

شب پره های خانواده noctuidae با بیش از 25000 گونه شناسایی شده، بزرگترین خانواده بالپولکداران را تشکیل می دهند. خانواده نوکتوئیده از لحاظ اقتصادی نیز اهمیت زیادی دارد و لاروهای تعدادی از گونه های این خانواده جزء آفات مهم بسیاری از محصولات کشاورزی می باشند. مطالعه روی تنوع ساختمان دستگاه تناسلی حشرات مختلف منجر به شکل گیری فرضیاتی در خصوص روابط آلومتری در حشرات شد. آلومتری به معنی مقایسه رابطه بین اندازه یک قسمت از بدن با اندازه کل بدن در یک مرحله رشدی معین یک موجود زنده می باشد. به منظور بررسی فون شب پره های نوکتوئیده در استان خراسان رضوی نمونه برداری هایی طی 3 سال (1389-1391) و در تمام ماه های سال در مناطق با ارتفاع و پوشش های گیاهی مختلف انجام گرفت. به این منظور از روش های مختلف جمع آوری شامل انواع تله های نوری با طیف های مختلف، تله طعمه ای و همچنین جمع آوری و پرورش لاروها استفاده شد. همچنین به منظور بررسی روابط آلومتری در گونه helicoverpa armigera (hübner, 1808) که از آفات مهم کشاورزی منطقه می باشد، تعداد 31 عدد نر از این گونه جمع آوری شده و طول اندام های بال جلو، ران پای جلو، ران پای عقب، ساق پای جلو، ساق پای عقب و نیز قسمتهایی از اندام جنسی شامل والو، اونکوس، تگومن، ادیاگوس و قطر ادیاگوس اندازه گیری شد. به منظور دستیابی به شاخصی برای اندازه بدن در گونه h. armigera از روش تحلیل مولفه اصلی استفاده شد. در مجموع 70 گونه و زیرگونه متعلق به 27 جنس از سه زیرخانواده noctuinae، hadeninae و plusiinae جمع آوری گردید که شامل 43 گونه و 6 زیرگونه از زیرخانواده noctuinae، 13 گونه و 2 زیرگونه از زیرخانواده hadeninae و 6 گونه از زیرخانواده plusiinae می باشد. از این تعداد یک گونه از جنسanagnorisma برای فون دنیا جدید می باشد. پنج گونه و دو زیرگونه برای اولین بار از ایران و 21 گونه برای اولین بار از استان خراسان رضوی گزارش می شوند. گونه های جدید برای ایران با دو ستاره و جدید برای استان با یک ستاره مشخص هستند. dichagyris flammatra ([denis & schiffermüller], 1775), *d. (dichagyris) tyrannus (bang-haas, 1912), *d. psammochroa (boursin, 1940), *d. amoena (staudinger 1891), d. (dichagyris) multicuspis (eversmann, 1852), *d. (dichagyris) candelisequa ([denis & schiffermuller), 1775], d. (dichagyris) humilis (boursin, 1940), d. (dichagyris) leucomelas brandt, 1941, d. (dichagyris) grisescens staudinger, 1879, *d. (dichagyris) celebrata (alpheraky, 1896), d. (dichagyris) forficula (eversmann, 1851), d. (dichagyris) truculenta khorassana brandt, 1941, *yigoga orientis (alpheraky, 1882), *euxoa (euxoa) conspicua (hübner, [1824]), *e. (euxoa) cos (hübner, [1824]), e. aneucta binaloudica brandt, 1941, *e. (euxoa) aquilina ([denis & schiffermüller], 1775), e. homicida (staudinger, 1900), e. difficillima draudt, 1937, e. (euxoa) basigramma hyrcana (corti, 1932), **e. sayvana varga & ronkay, 1998, e. sigmata kozhanchikov, 1928, e. clauda püngeler, 1906, *agrotis crassa (hübner, [1803]), a. exclamationis (linneaus, 1758), a. segetum ([denis & schiffermüller], 1775), a. ipsilon (hufnagel, 1766), rhyacia arenacea (hampson, 1907), chersotis firdussi (schwingenschuss, 1937), ch. alpestris ponticola (draudt, 1936), ch. ?juvenis staudinger, 1901, ch. larixia (guenée, 1852), ch. fimbriola raddei (christoph, 1877), **ch. curvispina boursin, 1961, **noctua fimbriata (schreber, 1795), *n. orbona (hufnagel, 1766), *spaelotis ravida ([denis & schiffermüller], 1775), s. demavendi (wagner, 1937), *s. deplorata (staudinger, 1896), *s. senna (freyer, 1829), xestia (megasema) c-nigrum (linnaeus, 1758), *xenophysa junctimacula (christoph, 1887), **eicomorpha firyuza ronkay, varga & hreblay, 1998, **eugnorisma cuneiferum varga and ronkay, 1994, e. eminens (lederer, 1855), e. insignata (lederer, 1853), *e. spodia (püngeler, 1900), **e. pontica deserta ronkay, varga and hreblay, 1998, tholera hylaris (staudinger, 1901), anarta (calocestra) dianthi (tauscher, 1809), a. (calocestra) trifolii (hufnagel, 1766), lacanobia (diataraxia) oleracea (linnaeus, 1758), *conisania (luteohadena) literata (fischer de waldheim, 1840), hecatera dysodea ([denis & schiffermuller], 1775), **hadena (hadena) compta armeriae (guenée, 1852), *h. (hadena) gueneei hostilis (püngeler, 1806), h. (anepia) perplexa ([denis & schiffermuller], 1775), mythimna (mythimna) vitellina (hübner, 1808), m. (pseudaletia) unipuncta (haworth, 1809), *m. (hyphilare) ferrago argyristis (fabricius, 1787), m. (hyphilare) l-album (linneaus, 1767), *leucania (leucania) punctosa (treitschke, 1825), *l. (acantholeucania) loreyi (duponchel, 1827), abrostola clarissa (staudinger, 1900), trichoplusia ni (hübner, 1803), *chrysodeixis chalcites (esper, 1789), macdunnoghia confusa (stephens, 1850), autographa gamma (linnaeus, 1758), cornutiplusia circumflexa (linneaus, 1767). نتایج این پژوهش نشان می دهد که گونه های متعلق به فون سه زیرخانواده مورد بررسی در استان خراسان رضوی عمدتا در ترکمنستان و افغانستان و به طور کلی در آسیای میانه انتشار دارند. به نظر می رسد استان خراسان رضوی به طور کلی غنای گونه ای بیشتری نسبت به بسیاری از مناطق شرقی و جنوب شرقی ایران دارد. نسبت تعداد گونه های جمع آوری شده این زیرخانواده ها تقریبا مشابه با نسبت تعداد گونه های آن ها در اروپا و در تحقیقات مشابه در ایران می باشد. بررسی روابط آلومتری در گونهh. armigera نشان داد که مولفه اصلی اول در روش تحلیل مولفه اصلی بهترین شاخص برای اندازه بدن در این گونه است. تمام اندام های جنسی نسبت به شاخص اندازه بدن در گونه h. armigera دارای آلومتری منفی هستند و تمام اندام های غیرجنسی به جز ساق پای عقب نسبت به اندازه بدن دارای ایزومتری می باشند. ساق پای عقب در این گونه دارای آلومتری مثبت می باشد. این نتایج فرضیه "یک اندازه برای همه" را تایید می نماید. بر اساس این فرضیه در یک گونه، انتخاب جنسی منجر به برتری نرهای با اندازه استاندارد در اندام تناسلی (و نه بزرگتر یا کوچکتر) می شود. بنابراین در گونه h. armigera نیز نرهای با اندازه استاندارد در اندام تناسلی موفقیت تولید مثلی بیشتری نسبت به نرهای دیگر در افراد این گونه دارند. براساس فرضیه "آلومتری مثبت"، آلومتری مثبت ساق پای عقب در نرهای h. armigera ممکن است نتیجه عملکرد آن در این حشره به عنوان یک اندام ثانویه جنسی باشد. تایید این مساله نیاز به بررسی رفتارهای جنسی این حشره دارد.