بررسی اثرات ناشی از موشک باران بر آسیب پذیری معابر مهم و پلها در شهرها با استفاده از gis- (نمونه موردی: منطقه شش شهرداری تهران)

امروزه شهرها در برابر تهدیدات نظامی و موشکی قرار دارند. در شرایط موشکباران، با کاهش کارایی شبکه های ارتباطی، نجات دادن جان هزاران انسان مساله بزرگی است. جمعیت بیشتر، فشردگی و تراکم بالای ساختمانی و جمعیتی شهرهای بزرگ مساله ذکر شده را پیچیده تر می کند. در واقع آنچه که جنگ و حملات هوایی را به عنوان تهدید جدی مطرح می کند، عدم آمادگی برای مقابله با آن است. وقوع چنین حادثه ای در بیشتر موارد تأثیرات ویران کننده ای بر سکونتگاههای انسانی برجای گذاشته و تلفات سنگینی بر ساکنان آنها تحمیل کرده است. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت موشکباران به وقوع می پیوندد. زیرا سلسله مراتب شبکه های ارتباطی رعایت نشده، عرض راهها کم بوده، از مراکز خدماتی و درمانی دور بوده و بافت شهرها متراکم است. موشکباران این شهرها، در کنار عدم رعایت اصول پدافند غیرعامل منجر به از بین رفتن کارایی شبکه های ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارتهای مالی خواهد بود. منطقه شش شهر تهران با حدود 220 هزار نفر جمعیت درسال 1385 و 20 کیلومتر مربع مساحت، یکی از مهمترین مناطق شهر تهران بشمار می آید. وجود کاربری های مهمی نظیر وزارتخانه ها، سفارتخانه ها، موسسات آموزش عالی، مراکز درمانی و بیمارستان های عمومی، شرکتهای بزرگ اقتصادی و غیره نشان دهنده اهمیت بالای این منطقه از دیدگاه شهری و کشوری است. این موضوع به نوبه خود ضرورت توجه به مسایل مدیریت بحران و حوادث در این محدوده را نشان می دهد. دراین پژوهش در بخش با استفاده از شاخصهایی چون دسترسی به مراکز درمانی، خدماتی و پناهگاهها، درجه محصوریت، عرض خیابان، ارتفاع ساختمانها، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، درجه اهمیت ساختمانها، مصالح،کیفیت و قدمت ابنیه که براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی معکوس محاسبه شده و در محیط gis ترکیب شده اند، آسیب پذیری بدنه شبکه های ارتباطی منطقه شش در مقابل حملات هوایی مشخص شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بدنه خیابانهایی که دارای تراکمهای ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، فاصله زیاد تا مراکز امدادی نسبت به سایر قطعه ها و درجه محصوریت بیشتری بوده اند، امتیاز آسیب پذیری بالایی آورده و درنتیجه آسیب پذیر نشان داده شده اند. همچنین با حرکت از سمت شمال منطقه به طرف جنوب و مرکز منطقه، به میزان آسیب پذیری خیابانها افزوده شده بزرگراهها و خیابانهای با عرض بیشتر و تراکم ساختمانی و جمعیتی کمتر دارای آسیب پذیری کمتری بوده اند. در بخش دوم شعاع انفجار بمبهای 5000 پوندی و میزان خسارت حاصل از آن برای کاربریهای حیاتی و پلهای سواره موجود منطقه شش تحلیل شده است. نتایج پژوهش در این بخش حاکی از استقرار درست پلهای موجود در تقاطعهای بزرگراهها و آسیب پذیر آنها در بافت جنوبی است. همچنین بناها تاسیسات حیاتی که در بافت متراکم جنوبی منطقه شش واقع شده اند، در صورت هدف قرار گرفتن، شعاع ناشی از انفجار آنها، باعث آسیب دیدن اکثر بناهای این بافت نیز می شود