انسان فرهیخته به عنوان هدف تعلیم و تربیت لیبرال و نقش آموزش عالی در تحقق آن

هدف پژوهش حاضر معرفی ویژگی های «انسان فرهیخته» به عنوان هدف تربیت، در دیدگاه تربیتی لیبرال و بررسی نقش آموزش عالی در پرورش چنین فردی است. این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است و به شیو? تحلیل اسنادی منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. ابتدا جهت دستیابی به تعریف جامعی از تعلیم و تربیت لیبرال، در فصل دوم 5 رویکرد عمده تربیتی لیبرال که فصل مشترک آنها را انسان گرایی تشکیل داده است، مورد مطالعه قرار گرفته اند. این رویکردها عبارتند از: رویکرد کلاسیک، رومانتیک، عمل گرا، هستی گرا و لیبرالیسم سیاسی. سپس با جمع بندی این دیدگاه ها، سعی در ارائه ی تصویر جامعی از تربیت لیبرال شده است؛ و بر مبنای آن، به شناسایی ویژگی های اساسی انسان فرهیخته پرداخته شده است. سپس ریشه های آموزش عالی مدرن بر مبنای توسعه تاریخی آن مورد مطالعه قرار گرفته و بر آن اساس، ویژگی های اصیل آموزش عالی شناسایی شده است. بر اساس نتایج بدست آمده: تعلیم و تربیت لیبرال عبارت است از آموزش و پرورش عمومی که انسان را برای هدایت خودگردان و خودانگیخته حیات خویش در کلیه جنبه های فردی، اجتماعی، شغلی و فرهنگی؛ دانا و توانا سازد. انسان فرهیخته شخصیتی خودآگاه و خودگردان است که عقل و عاطفه، اندیشه و عمل در وجود او به هم پیوسته اند و او را در ادراک پیوندها، نه فقط میان ایده ها و اندیشه ها بلکه میان کل پدیده ها در جهان طبیعی و اجتماعی و عمل موثر در جهان توانمند ساخته اند. آموزش عالی در راستای تحقق انسان فرهیخته لازم است که فلسفه لیبرال را با فلسفه حرفه گرا آشتی دهد و ضمن وفاداری به ارزش های اصیل آموزش عالی به ضروریات و مقتضیات زمان گردن نهد. در عین حال، یک آموزش عالی مطلوب آرمان فرهیختگی را قربانی انتظارات جامعه و صنعت و سیاست نمی سازد. دانشگاه لیبرال مرکز هدایت فکری و فرهنگی جامعه است. محفلی است برای نقد و پرسشگری در همه عرصه های جامعه. بنابراین استقلال و آزادی آکادمیک برای موسسات آموزش عالی و اعضای آنها ضروری است تا علاوه بر حفظ هویت و اصالت آموزش عالی و فرهنگ آکادمیک، دانشگاهیان از حمایت های مالی و قانونی دولت بهره مند؛ و از اعمال نفوذ و دخالت زورمدارانه و هرگونه تهدید بیرونی در امان باشند. امروز آرمان تربیت لیبرال نه پرورش نخبگان ممتاز، بلکه فرهیخته نمودن و ایجاد صلاحیت در توده مردم است که در فرایندهای دموکراتیک مشارکت دارند. مهم ترین ویژگی فرهیختگی کل نگری است که ایجاد آن مستلزم احاطه بینش کل نگر و رویکرد میان رشته ای در آموزش عالی است. مبنای اتخاذ چنین رویکردی می بایست نگاه اخلاقی به انسان، علم و تربیت و کشف جوهر اخلاقی در آن ها باشد.