بررسی روند تخریبی ناشی از نمکهای محلول و پیشنهاد راه کار حفاظتی برای آجرهای موجود در ساختار کاخ آرامگاه های ایلامی چغازنبیل و هفت تپه

اهمیت پرداختن به موضوع نمک، شناسایی و ساختارشناسی فیزیکی و شیمیایی نمکهای مختلف، منشاء یابی نمکها و ... تماماً ما را در مسیری هدایت می کند که بتوانیم در نهایت بهترین تصمیم برای رویارویی با پدیده شوره زنی و تبلور نمکها و همچنین نوع برخورد با این عارضه را مدیریت نماییم. ارائه و اجراء طرح حفاظتی و مراقبت از ساختارهای آجری، مستلزم ساختارشناسی دقیق و کامل انواع نمکها و از ضروریات اولیه و پایه ای می باشد؛نمک و رطوبت در دیوارهای بناها می تواند پی آمد یک آسیب جدی باشد. حضور نمکهای محلول، در خلل و فرج مصالح ساختمانی یکی از مشکلات اصلی و عمده حفاظت است. حملات نمک و افزایش رطوبت تهدیدی جدی برای مصالح ساختمانی و بناهای تاریخی، بخصوص دیوارهایی که باربر بوده و از جنس آجر و ملات ساخته شده اند به حساب می آید که در وهله اول باعث بدمنظر شدن فضای داخلی و خارجی بناها می گردد و در صورتی که بدون درمان رها شود ممکن است ساختار آنها را تخریب نماید. از آنجایی که شوره زدگی به عنوان یکی از معایب آجر محسوب می شود و این پدیده در آجرها بسیار مهم بوده و به شکل گسترده ای در بناهای آجری قابل مشاهده است، بنابراین بررسی بیشتر آن ضروری به نظر می رسد. نمکها و مسائل مربوط به نمک زدایی و اصلاح خاک، موضوعی است که در علوم مختلفی همچون خاک شناسی و مهندسی کشاورزی بارها به آن پرداخته شده است. در علم حفاظت و مرمت آثار و بناهای تاریخی نیز عامل تخریبی نمک همیشه بحث برانگیز بوده و از روشهای مختلفی جهت حذف نمک و رطوبت از ساختار آثار و بناهای تاریخی استفاده شده و بررسیهای فراوانی در این زمینه صورت گرفته است؛ ولی متأسفانه روشهای پیشنهادی و انجام شده به نوعی در مورد آثار حجیم و بزرگ همچون مجسمه ها و بناها غیرعملی و اقدامات صورت گرفته به نوعی با بیشترین دخالت در کالبد اصلی بناها همراه بوده و در موارد زیادی نیز نتیجه حاصله چندان رضایت بخش نبوده است؛ از این میان می توان به ایجاد گربه رو و ناکش در اطراف پی بناها و ساختمانهای تاریخی اشاره کرد که البته این روش در مورد هر اثری قابل اجراء نمی باشد. حفظ تمامیت اثر تاریخی به معنی فرض غیرقابل دستکاری بودن آن است. پرهیز از آسیب رسانی به ماده سازنده و تلاش فراوان برای حصول درکی هرچه سریعتر درباره اجزاء، خواص و مفاهیم احتمالی آنها و عدم مداخله در کیفیت اثر (به هر شکل ممکن) روشهای پیشنهادی می باشند که حفاظت یا حتی شیوه های بررسی و پژوهش بر روی یک اثر را محدود می کنند. البته در همه موارد، امکان محافظت از اثر- بدون مداخله در ماهیت و تمامیت آن- وجود ندارد. هر ماده ای ناگزیر فرسوده می شود و تغییر می کند در حالی که ما فقط می توانیم سرعت این پدیده را با کنترل شرایط محیطی اثر، کاهش دهیم. البته در مواردی هم ناچار خواهیم شد که در خود اثر دخالت کنیم که در این صورت بایستی تلاش بر این باشد که تمامیت اثر دچار کمترین آسیب یا تغییر شود وگرنه اولین آسیب را به اثر تاریخی وارد کرده ایم. با توجه به دیدگاه های منشور ملی حفاظت از میراث فرهنگی، مناسب ترین شیوه حفاظت و نگهداری از آثار و بناهای تاریخی، کمترین دخالت در ماهیت و تمامیت اثر تاریخی بوده و حفاظت پیش گیرانه همیشه به عنوان یک اصل مهم در علم مرمت، مطرح بوده است.