مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت های جدید

آرامش و قرار درونی و روحی، هم؛ نیاز راستین و همیشگی انسان و هم، گمشده حقیقی او است؛ زیرا انسانی که از عوالم معنا (لاهوت، جبروت و ملکوت) به عالم ماده (ناسوت، طبیعت) در قوس نزول هبوط کرد و با هزاران مظاهر فریبنده و چالش های زندگی روبه رو و دچار غفلت، فراموشی و حرص و آزمندی شد و بیماری های اخلاقی و رذایل درونی مانند کبر، حسد، فزون طلبی و ... نیز به او روی آورد، به سبب داشته های خویش مضطرب است که از دست ندهد و برای آن چه ندارد، در ناآرامی به سر می برد که چگونه به دست آورد و اگر الاهی اندیش، الاهی بینش و الاهی روش نباشد، یعنی دارای تفکّر دینی و جهان بینی اسلامی و وحیانی نباشد، نه به حکمت و قدرت الاهی ایمان می آورد و نه حافظ و نگهبان بودن خدا را باور می کند. و خود یعنی خود خاکی، سفلی و پنداری اش را اصالت داده و همه کاره روزگار می شناسد، و اگر چیزی را نداشت، اضطراب و حرص به دست آوردنش را در دل می پروراند و دچار فقر روحی و خلأ درونی می شود و آنگاه که چیزی را دارا شد، غصه و نگرانی از دست دادنش، آرامش خویش را به مخاطره انداخته و از دست می دهد و اگر مکتبی، مکتب رنج باشد و جهان را فقط با عنصر فقدان، عدم، زوال پذیری داشته ها و یأس پروری تفسیر کند و ریشه های رنج زایی و راه های رهایی از رنج را تنها با روش های «سلبی» محض نشان دهد؛ آن هم بدون این که تفسیرهای مثبت و راه کارهای عملی «ایجابی» را در مواجهه با دردها و رنج ها ارائه دهد و حتی آغاز و انجام انسان و جهان را منهای خدا بنگرد، راه چاره کامل و جامعی نیست؛ مانند مکتب «بودیسم» یا برخی از شبه عرفان ها و عرفان های مدرن و نوظهور که تنها راه چاره را در خلوت و خلسه های بدون هدف و تخدیر کننده یا رفتن به عوالم وهم و خیال به وسیله گیاهان دارویی توهم زا و روان گردان می دانند و نیز برخی به وسیله سحر، جادو، نوشیدن مشروبات الکلی، استفاده از مواد مخدر و... می کوشند، دردهای طاقت فرسای انسان مدرن و غرق در تکنولوژی و صنعت الکترونیک یا تحت ولایت تکنیک و نفسانیت را درمان کنند. همچنین می کوشند به کمک فال، تمرکز حواس، مراقبه های سطحی، تلقین های مصنوعی و موقتی و حتی ذکرهای بی معنا و مجهول که آدمی را از واقعیت ها و چالش های زندگی خارج می سازد، آرامش زودگذر و قشری را حاکم کنند؛ مانند عرفان های وین دایر، ، اشو، سای بابا، کریشنا مورتی، دالایی لاما و ... که نه تنها راه چاره اصیل، حقیقی، واقعی، دائمی، معنادار، هدفدار، روشمند و جامع و کامل نیستند، بلکه تنها برای لحظاتی مفیدند تا آدمی را از تضادها و درگیری های روزمرّه زندگی خارج کنند. در حقیقت این شیوه ها، فرار از واقعیت، ضعیف کردن نیروهای خفت درونی، انرژی های ماورایی انسان و از کار انداختن قدرت روح انسان است؛ انسان که می تواند به وسیله تصعید تکاملی خود و قرار گرفتن در جاذبه کمال مطلق و ماورااندیشی و نیز با حقایق ملکوتی در همین عالم ماده، به آرامش و طمأنینه صادق، صائب و پایدار دست یابد؛ آرامشی که نیاز درون و غذای روح انسان است. بدون تردید، سراسیمگی، بی تابی، نگرانی وآشفتگی، دست آورد زمانه ای است که انسان امروزین خود خالق و صانع آن بوده است. با نگاهی ژرف به فطرت بشری در می یابیم که، آرامش حقیقی جز با نزدیکی به ذات لایزال الاهی دست نایافتنی است. این جام نیایش به درگاه ربوبی است که نوشیدنش انسان را در بی نهایت خوشی ها، زیبایی ها و آرامشی اصیل فرو می برد و او را به ابدیت پیوند می دهد. بر همین اساس در این رساله تلاش شده است تا مدل پیشنهادی برای رسیدن به آرامش مبتنی بر آیات و روایات باشد. این رساله در 7 فصل تدوین گردید که گزارش اجمالی از مندرجات فصول به شرح ذیل ارائه می گردد: فصل اول مربوط به کلیات شامل بیان مسأله، پرسش های اصلی و فرعی، اهداف، پیشینه و روش تحقیق می باشد. در فصل دوم به رویکرد روان شناسی آرامش و واژه های متقابل آن نظیر اضطراب، استرس و افسردگی پرداخته شد. و در انتهای فصل راهکارها و تکنیک های کنترل اضطراب و اصول آرامش یابی و آرامش بخشی بیان شد. در فصل سوم ضمن بحث از مفهوم شناسی معنویت، ویژگی ها و عوامل جذابیت جنبش های نوپدید تشریح شد و در ادامه به عوامل و روش های رسیدن به آرامش از نظر اشو، سای بابا، دالایی لاما و کریشنا مورتی پرداخته شد و نسبت به هر کدام از این عوامل تحلیل و بررسی مفصّلی صورت گرفت. در فصل چهارم به آرامش در اخلاق اسلامی پرداخته شد. ابتدا واژه های مترادف آرامش نظیر اطمینان، سکینه، امنیت و وقار توضیح داده شد و سپس به جلوه ها و فواید آرامش پرداخته شد. در فصل پنجم به عوامل ایجاد آرامش از قبیل آرامش اعتقادی- روانی و طبیعی- زیستی، با استناد به آیات و روایات پرداخته شد. در فصل ششم موانع بقای آرامش به استناد آیات و روایات مطرح گردید. در فصل هفتم به چیستی، انواع، عوامل، موانع و آثار آرامش با تأکید بر تفاوت های موجود در اخلاق اسلامی و معنویت های جدید اشاره شد و در پایان مدل پیشنهادی آرامش در معنویت های جدید و اخلاق اسلامی همراه با راهکارهای حصول به آرامش ارائه گردید.