بررسی جذب و مقاومت به آرسنیک درحضور فسفر بر روی ارقام مختلف گندم

آرسنیک یک شبه فلز سمی است که در اثر فعالیت های منابع طبیعی و یا مصنوعی در خاک افزایش می یابد. این عنصر قابلیت انتقال به گیاهان را دارد و با ورود به زنجیره غذایی باعث تهدید سلامتی انسان می شود. در شمال شرقی شهرستان بیجار واقع در استان کردستان منطقه ایی با آلودگی طبیعی آرسنیک در منابع آب و خاک وجود دارد. در این مطالعه غلظت آرسنیک آب های سطحی (g/lµ52/. تا 48/632)، خاک (mg/kg27/138تا1733) و برخی پارامترهای خاک که بر محتوای آرسنیک خاک و دسترسی زیستی آن برای گیاهان موثر هستند در محدوده 6 روستای شهرستان بیجار بررسی شد. هم چنین به علت کشت غالب گندم در این مناطق و نقش این محصول در زنجیره غذایی انسان، غلظت آرسنیک بخش هوایی (mg/kg 79 /1 تا 23/40 ) و دانه (mg/kg 003/. تا 08/.) اندازه گیری شد. غلظت آرسنیک بخش هوایی در برخی مناطق بالاتر از حد استاندارد تعریف شده و غلظت آرسنیک دانه پایین تر از حد مجاز بود. غلظت آرسنیک در خاک و گیاهان ارتباط مثبتی با هم دارند اما توانایی گیاهان در انباشت این عنصر به ضریب تجمع زیستی و فاکتور انتقال آرسنیک بستگی دارد که مستقل از غلظت آرسنیک خاک است. باتوجه به آنکه کشاورزان برای بهبود حاصلخیزی خاک از کودهای فسفاته استفاده می کنند و از آنجایی که آرسنیک و فسفر از لحاظ شیمیایی مشابه و از طریق ناقلین یکسان وارد ریشه می شوند لذا در مرحله دوم این پژوهش جذب و انتقال آرسنیک در حضور و عدم حضور فسفر برای ارقام سرداری آلوده، سرداری شاهد، پارسی و پیشتاز مورد بررسی قرار گرفت. با افزایش غلظت آرسنیک در گروه های فسفردار و بدون فسفر، کاهش معنی دار غلظت کلروفیل a، b و کلروفیل کل و افزایش معنی دار غلظت پرولین و کربوهیدرات های محلول برای تمام ارقام گندم دیده شد. اما استفاده از فسفر در تیمارهای 5 و 25 میلی گرم بر کیلوگرم آرسنیک اختلاف معنی داری در غلظت کلروفیل a، b، کل، پرولین و کربوهیدرات های محلول در مقایسه با تیمارهای بدون فسفر نشان داد. هر چند در غلظت های 125 و 625 میلی گرم بر کیلوگرم آرسنیک اختلاف معنی داری بین تیمارهای فسفردار و بدون فسفر مشاهده نشد. هم چنین غلظت آرسنیک ریشه بیشتر از بخش هوایی بود. در حضور فسفر سطح آرسنیک ریشه و بخش هوایی کاهش یافت. غلظت آرسنیک دانه نیز برای ارقام گندم به غیر از تیمار 5 میلی گرم بر کیلوگرم در سایر تیمارها بالاتر از حد استاندارد بود. در مرحله سوم به منظور بررسی اثر آرسنیک بر پارامترهای جوانه زنی، بذرهای ارقام مذکور تحت تیمار غلظت های 5 تا 50 میلی گرم بر کیلوگرم آرسنیک قرار گرفتند. نتایج نشان داد با افزایش غلظت آرسنیک کاهش معنی داری در هر یک از پارامترهای جوانه زنی مشاهده شده و غلظت های پایین آرسنیک می تواند در تحریک جوانه زنی نقش داشته باشد. مقایسه پارامترهای جوانه زنی در ارقام گندم نشان داد رقم سرداری آلوده نسبت به سایر ارقام گندم مقاومت بیشتری در برابر تنش آرسنیک دارد. بررسی پارامترهای مورفولوژیک ارقام گندم در تیمارهای فسفردار و بدون فسفر آرسنیک نشان داد با افزایش غلظت آرسنیک کاهش معنی داری در هر یک از پارامترهای مورفولوژیک روی داده و استفاده از فسفات به غیر از وزن سنبله و وزن هزار دانه در سایر پارامترها منجر به افزایش معنی داری نشد.