نقش عایشه در تحولات سیاسی – مذهبی در اسلام

مقام و موقعیت زن در طول تاریخ اسلام از مسائل قابل تأمل این مقطع از تاریخ است. در این میان می توان از عایشه دختر ابی بکر به عنوان شخصیتی سیاسی – مذهبی وقایع صدر اسلام نام برد و تأثیر بسزایی در روند حوادث صدر اسلام داشته است و در این پژوهش به این مهم پرداخته خواهد شد. عایشه شخصیتی «وجیهه الملّه » داشت. از طرفی همسر پیامبر(ص) و از سوی دیگر دختر ابوبکر بود، علاوه بر اینها دارای سواد و حافظه قوی بود که وی را از دیگر همسران پیامبر متمایز می کرد. علاوه بر این موارد روی کارآمدن پدرش (ابوبکر) و پس از وی عمربن خطاب یار دیرین ابوبکر به وی این اجازه را می داد تا پس از رحلت پیامبر (ص) بر جریانات سیاسی – اجتماعی حضوری فعال و تعیین کننده داشته باشد تا جایی که در دوره سه خلیفه روی کارآمده پس از پیامبر (ص) وی نقش مشاور شرعی داشت و فتوا می داد شیخین نیز پیوسته وی را مورد احترام قرار داده و در امور مختلف از وی کسب تکلیف می کردند. این مسائل سبب گردید که به بررسی نقش عایشه در تحولات سیاسی- مذهبی پس از پیامبر (ص) بپردازیم. از جمله بارزترین مسائل سیاسی پس از رسول خدا که می توان به نقش مستقیم عایشه در شکل گیری آنان اشاره کرد قتل عثمان و جنگ جمل می باشد چرا که در جریان قتل عثمان برای نخستین بار خلیفه کشی در جامعه اسلامی باب گردید و همچنین در جریان جنگ جمل حرمت شکنی و جنگ داخلی گریبانگیر جامعه اسلامی گردید. عایشه با عدم اجرای فرامین دستورات پیامبر (ص) که صراحتاً همسران خود را به ماندن درخانه و عدم شرکت در چنین جریاناتی دستور می داد راه کوه و بیابان در پیش گرفت و موجب برپایی فتنه در بین مسلمانان، ریخته شدن خون های آنان شد. پس از جنگ جمل نیز با از بین رفتن قبح خروج بر خلیفه، معاویه به خود اجازه خروج علیه خلیفه را داد و جنگ صفین را به راه انداخت که پایه تمام این اقدامات و حرمت شکنی ها را می توان در اقدامات پیشین عایشه دانست. سوال اصلی پژوهش این است: «عایشه چرا و چگونه و تحت تأثیر چه عوامل و زمینه هایی در شکل گیری و دامن زدن به تحولات سیاسی و مذهبی پس از رحلت پیامبر ایفای نقش کرده است؟» و فرضیه ای که در مقابل این پرسش قرار می گیرد این است: «خصوصیات شخصیتی و جایگاه اجتماعی و خانوادگی عایشه به عنوان همسر پیامبر و دختر خلیفه اول مهم ترین عواملی هستند که به وی این امکان را داد تا در تحولات جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر به ایفای نقش بپردازد».