بررسی مصرف بهینه کودی در افزایش عملکرد و کاهش نسبت مولی اسیدفیتیک به روی (pa/zn) در دانه برنج در مازندران

برنج (.oryza sativa l.) از محصولات استراتژیک کشور بوده و تولید سالانه آن بالغ بر 7/2 میلیون تن می باشد. در حال حاضر پرداخت یارانه های سنگین تنها به کودهای نیتروژنه و فسفاته باعث مصرف نامتعادل کودها در مزارع و درنتیجه کاهش عملکرد کمی- کیفی در محصولات کشاورزی شده است. به منظور بررسی نقش مصرف بهینه کودی در افزایش عملکرد و کاهش نسبت مولی اسیدفیتیک به روی (pa/zn) در برنج رقم شیرودی، آزمایشی به صورت مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار در 4 تکرار در سال زراعی 91-1390 در یکی از شالیزارهای شهرستان بابل اجرا شد. در این آزمایش تیمار اول = شاهد (بدون مصرف کود)؛ تیمار دوم = کوددهی براساس عرف زارع (np)؛ تیمار سوم = مصرف بهینه کود (براساس آزمون خاک)؛ تیمار چهارم = تیمار سوم + پتاسیم اضافی؛ تیمار پنجم = تیمار چهارم + روی اضافی؛ تیمار ششم = تیمار سوم + روی اضافی + فسفر اضافی بودند. پس از نمونه برداری مرکب از خاک مزرعه، تجزیه فیزیکی- شیمیایی براساس روش های متداول موسسه تحقیقات خاک و آب صورت گرفت. پس از کشت برنج، کوددهی براساس تیمارهای موردنظر اعمال و کلیه عملیات داشت شامل مبارزه با آفات و بیماری ها، وجین و آبیاری مطابق عرف شالیکاران منطقه انجام شد. در اوایل شهریور ماه 1391، برداشت محصول برای اندازه گیری عملکرد شالی و برنج صورت گرفت. پس از تبدیل شلتوک به برنج قهوه ای و سفید، میزان فسفر و روی در شلتوک و دانه های قهوه ای و سفید اندازه گیری و pa/zn در دانه ها محاسبه و نتایج با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. عملکرد دانه در تیمار شاهد 3923 کیلوگرم در هکتار بود، این ارقام در تیمارهای دوم به ترتیب 6172 ؛ سوم 6220 ؛ چهارم 6138؛ پنجم 6376؛ ششم 6345 کیلوگرم در هکتار گردید. حداقل عملکرد دانه در تیمار شاهد و حداکثر عملکرد دانه در تیمار پنجم بودکه در سطح یک درصد معنی دار گردید. نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف بر وزن صددانه، تعداد کل دانه و تعداد دانه های پوک در هر خوشه تاثیر معنی داری نداشتند. در حالی که pa/zn در شلتوک، برنج قهوه ای و سفید در تیمار اول به ترتیب 7/41 و 1/35 و6/19 بود، این ارقام در تیمار دوم به ترتیب 2/44 و 8/33و4/26؛ تیمار سوم 9/40 و 8/35 و 6/22؛ تیمار چهارم 5/35 و 1/32 و 3/25؛ تیمار پنجم 81/39 و 3/33 و 8/23؛ تیمار ششم 0/48 و 1/42 و 7/30 گردید. نسبت مولی اسیدفیتیک به روی در شلتوک و برنج سفید از نظر آماری معنی دار نگردید، ولی در برنج قهوه ای حداقل pa/zn مربوط به تیمار چهارم و حداکثر آن در تیمار ششم بود که در سطح یک درصد معنی دار گردید. با توجه به خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک های شالیزاری تحت بررسی و با عنایت به نتایج بدست آمده چنین استنباط گردید که برای ارتقاء سطح سلامت جامعه، تیمار چهارم مناسب ترین بود. لذا برای کاهش pa/zn در برنج اعمال سطوح مختلف کودهای محتوی فسفر و روی پیشنهاد می شود.