مطالعه اثر پستی و بلندی و وضعیت زهکشی بر پیدایش خاک، شکل-های شیمیایی آهن و منگنز و کانی شناسی رس در خاک های دشت غربی یاسوج

این مطالعه به منظور بررسی اثر پستی و بلندی و وضعیت زهکشی بر پیدایش خاک، شکل های شیمیایی آهن و منگنز و کانی شناسی رس در خاک‏های دشت غربی یاسوج انجام گرفت. این دشت در جنوب شرقی استان و در مجاورت شهر یاسوج واقع شده است. میانگین بارندگی و دمای هوای آن به ترتیب 834 میلی متر و 1/15 درجه ی سانتیگراد می باشند. میانگین ارتفاع این دشت 1775 متر از سطح دریا می باشد. رژیم رطوبتی و حرارتی خاک های این دشت به ترتیب زریک و ترمیک می باشند. این دشت شامل واحدهای فیزیوگرافی تپه، دشت دامنه ای، تراس رودخانه ای و دشت رسوبی رودخانه ای می باشد. نُه خاکرخ در امتداد شرق به غرب در یک ردیف پستی و بلندی حفر شدند. از افق های مشخصه ی خاکرخ ها پس از تشریح نمونه برداری صورت گرفت. نمونه ها به آزمایشگاه منتقل و آزمایش های معمول فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی رس بر روی آنها صورت گرفت. نتایج نشان داد که خاک ها بر اساس رده بندی تاکسونومی در چهار راسته ی انتی سول، اینسپتی سول، آلفی سول و مالی سول و بر اساس طبقه بندی wrb در گروه های مرجع کاستانوزم، رگوسول، گِلِی سول، لووی-سول، کمبی سول و فلاوی سول قرار می گیرند. خاک های با تکامل اندک بر روی واحدهای فیزیوگرافی تپه و دشت رسوبی رودخانه ای و خاک های با بیشترین تکامل بر روی واحد دشت دامنه ای قرار داشتند. آبشویی کربنات کلسیم، انتقال رس در طول خاکرخ، تجمع ماده ی آلی در سطح خاک و وجود شرایط کاهشی در برخی خاکرخ ها از فرایندهای مهم خاک سازی در خاک های این منطقه بوده است. خاک های مطالعه شده دارای اپی پدون های اکریک و مالیک و افق های کمبیک، آرجیلیک و کلسیک بوده اند. تخلیه ی افق های سطحی از کربنات کلسیم به ویژه در واحدهای با شیب کمتر شرایط مناسبی را برای آبشویی رس و ایجاد افق آرجیلیک به وجود آورده است. کربنات کلسیم ثانویه به شکل های رشته ای، توده های نرم و سخت دانه در افق های زیرین برخی خاک رخ ها مشاهده ی شد. شرایط اکوییک ناشی از کشت برنج و یا زهکشی ضعیف موجب ایجاد شرایط کاهشی در برخی خاکرخ ها و مشاهده رنگین دانه گردید. مطالعات کانی شناسی رس خاک ها نشان داد که به ترتیب کانی های اسمکتیت، ایلیت، کلریت، کائولینیت، ورمیکولیت و کوارتز کانی های غالب مشاهده شده بودند. در خاک های با زهکشی ضعیف میزان کانی اسمکتیت بیشتر از خاک های با شرایط مطلوب زهکشی بوده است. این امر احتمالا به نوتشکیلی این کانی از محلول خاک در شرایط غرقاب و یا تغییر تشکیل آن از کانی های میکایی مرتبط می گردد. در اکثر خاکرخ ها میزان ایلیت و کلریت با افزایش عمق افزایش می یابد که بیانگر منشاء توارثی این کانی هاست. افزایش اسمکتیت در سطح خاک احتمالاً به تغییر شکل این کانی از ایلیت در اثر خروج پتاسیم ناشی از هوادیدگی و کاهش بار لایه ای مربوط می شود. مطالعات مربوط به اندازه گیری شکل های شیمیایی آهن و منگنز روابط مثبت و معنی داری میان میزان رس در خاک ها و fed، mnd، fet ، mnt، شاخص تبلور و مشاهده گردید. نتایج نشان داد که شرایط اکوییک موجب افزایش feo، mno نسبت های feo/fed و mno/mnd به ترتیب به میزان 9/2، 8/2 ، 01/5 و 02/5 برابر و کاهش در fed، mnd و شاخص تبلور آهن به ترتیب به میزان 69/1، 75/1 و96/1 برابر گردید.