شناسایی مورچه های مرتبط با شپشک ها در باغات مرکبات ساری و بهشهر و بر همکنش های گونه ی غالب آن ها با کفشدوزک (rodolia cardinalis (mulsant در شرایط آزمایشگاه.

چکیده مورچه‏ها با حمایت از شپشک‏ها در مقابل دشمنان طبیعی، می‏توانند برنامه‏های کنترل بیولوژیک آن‏ها را مختل ‏نمایند. طی سال‏های 1389 و 1390 با نمونه‏برداری از باغات مرکبات شهرستان‏های ساری و بهشهر، فون و فراوانی نسبی مورچه‏هایِ همراه با شپشک‏ها مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین، تاثیر تراکم‏های مختلف کاست کارگر گونه‏ی santschi lasius turcicus بر میزان تغذیه و فراسنجه‏های واکنش تابعی حشرات ماده و لاروهای سن سوم کفشدوزک استرالیایی در شرایط باغ بررسی شد. در این بررسی در مجموع، چهارده گونه مورچه از یازده جنس و سه زیرخانواده به شرح زیر جمع‏آوری و شناسایی شدند که از میان آن‏ها، گونه‏ی formica clara forel برای فون مورچه‏های ایران و تمام گونه‏ها (به استثنای formica persica و tapinoma eraticum) برای فون استان مازندران گزارش جدید محسوب می‏شوند. همچنین، بر اساس درصدهای فراوانی در طول فصل، گونه‏ی santschi lasius turcicus به عنوان گونه‏ی غالب در باغات مرکبات این مناطق معرفی گردید. الف) زیرخانواده‏ی formicinae lasius neglectus van loon, boomsma & andr?sfalvy، lasius turcicus santschi ،lasius alienus (foerster)، formica clara forel، formica persica seifert & schultz، lepisiota bipartita (smith)، lepisiota semenovi (ruzsky)، plagiolepis taurica santschi، camponotus kopetdaghensis dlussky & zabelin ب) زیرخانواده‏ی myrmicinae tetramorium caespitum (l.)، messor denticulatus santschi، pheidole pallidula (nylander)، crematogaster schmidti (mayr) ج) زیرخانواده‏ی dolichoderinae tapinoma erraticum (latreille) همچنین، نتایج این مطالعه نشان دادند که با افزایش تراکم‏ مورچه‏ی l. turcicus از صفر به ده عدد در برگ، میانگین تغذیه‏ی روزانه‏ی کفشدوزک‏های ماده از 22/3 به 78/1 عدد پوره‏ی سن سوم شپشک و میانگین تغذیه‏ی لاروهای سن سوم کفشدوزک از 89/3 به 55/1 عدد پوره‏ کاهش یافت. به علاوه، فراسنجه‏های واکنش تابعی کفشدوزک استرالیایی نیز تحت تاثیر حضور مورچه‏ی l. turcicus قرار گرفتند، به طوری که با افزایش تراکم مورچه از صفر به 10 عدد در برگ، قدرت جستجوگری (a) لاروهای سن سوم کفشدوزک از 07/0±143/0 به 0005/0±009/0 و قدرت جستجوگری کفشدوزک‏های ماده از 004/0±0905/0 به 00007/0±0002/0 کاهش یافت. نتایج این پژوهش، حاکی از تاثیر منفی مورچه‏ی l. turcicus بر کنترل بیولوژیک شپشک استرالیایی توسط کفشدوزک استرالیایی بودند و لذا، به منظور افزایش جمعیت و میزان فعالیت این کفشدوزک، کنترل این مورچه در باغات مرکبات شمال کشور توصیه می‏گردد. واژگان کلیدی: شپشک استرالیایی، کفشدوزک استرالیایی، فون، مازندران، مرکبات، مورچه، واکنش تابعی abstract ants (hymenoptera: formicidae) can interfere with biological control programs of the scale insects through protecting them against natural enemies. in order to investigate the fauna and relative frequency of the scale insects-associated ants, a sampling plan was conducted at citrus orchards of sari and behshahr counties, northern iran, during 2010 and 2011. moreover, the effect of different densities of worker caste of lasius turcicus santschi on feeding and functional response of female and third larval instar ladybirds was investigated on third nymphal instars of cottony cushion scale under orchard condition. a total of 14 species belonging to 10 genera, and 3 subfamilies were collected and identified. among them, one species, formica clara forel, and almost all species were new records for ant fauna of iran and mazandaran province, respectively. according to relative frequency, l. turcius was the dominant species in citrus orchards of this region. the list of the identified ant species was as follows: subfamily formicinae lasius neglectus van loon, boomsma & andr?sfalvy, lasius turcicus santschi, lasius alienus (foerster), formica clara forel, formica persica seifert & schultz, lepisiota bipartite (smith), lepisiota semenovi (ruzsky), tapinoma erraticum (latreille), plagiolepis taurica santschi, camponotus kopetdaghensis dlussky & zabelin. subfamily myrmicinae tetramorium caespitum (l.), messor denticulatus santschi, pheidole pallidula (nylander), crematogaster schmidti (mayr). subfamily dolichoderinae tapinoma erraticum (latreille) the results of this study also revealed that mean daily feeding of females and third larval instars of ladybird decreased from 3.22 to 1.78 and 3.89 to 1.55 scales, respectively while ant density increased from zero to 10 individuals per leaf. meanwhile, the functional response parameters of ladybird affected by ant activity. the rate of searching efficiency (a) for third larval instars of ladybird decreased from 0.143±0.07 to 0.009±0.0005 and for female ladybirds decreased from 0.0905±0.004 to 0.0002±0.0007. in conclusion, the results of this study demonstrated the interference of l. turcicus with biological control of the cottony cushion scale and therefore its control is recommended to enhance rodalia cardinalis population and activity. key words: ants, citrus, fauna, functional response, icerya purchasi, mazandaran, rodalia cardinalis