های فیتوشیمیایی شامل استخراج و شناسایی اسانس، اسیدهای چرب و عصاره از گیاه خاک شیر و چند گیاه بومی شمال ایران مانند چشم خروس، آلاله برفی و تعیین خواص آنتی اکسیدان و ضد میکروبی آنها

در این پروژه، ترکیبات شیمیایی سازنده اسانس ها، اسیدهای چرب و عصاره های چندین گیاه شامل چشم خروس (adonis wolgensis l.)، آلاله برفی (ficaria kochii (ledeb.) iranshahr & rech. f.) و خاک شیر (descurainia sophia l.) و خواص آنتی اکسیدانی و ضدباکتری آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. همه اسانس ها به وسیله تقطیر با آب به دست آمده و توسط gc و gc/ms مورد بررسی قرار گرفتند. ترکیبات اصلی سازنده اسانس اندام هوایی چشم خروس پالمیتیک اسید (%97/32)، متیل لینولنات (%89/11) و فیتول (%32/10) بودند. فیتول (%49/10)، فارنزول (%72/7)، متیل لینولئات (%57/5) و ?-فارنزن (%96/4) ترکیبات اصلی سازنده اسانس اندام هوایی آلاله برفی بودند. عمده ترین ترکیبات سازنده اسانس برگ ها و ساقه های خاک شیر شامل هگزاهیدروفارنزیل استون، فیتول، (e)-اسیمن، متیل لینولنات، ?-سدرول، (z)-کاریوفیلن و ?-یونون با مقادیر نسبتا مشابه بودند. همه روغن ها به وسیله دستگاه سوکسله به دست آمدند و توسط ترانس-استردار شدن به متیل استرهای مربوطه تبدیل شدند. متیل استرهای حاصل به وسیله gc/fid و gc/ms مورد بررسی قرار گرفتند. لینولنیک اسید و اولئیک اسید فراوان ترین اسیدهای چرب موجود در برگ ها و ساقه های چشم خروس و پالمیتیک اسید (%9/25)، لینولنیک اسید (%3/25) و لینولئیک اسید (%5/17) فراوان ترین اسیدهای چرب یافت شده در روغن آلاله برفی بودند. پالمیتیک اسید، لینولئیک اسید، لینولنیک اسید و اولئیک اسید عمده ترین اسیدهای چرب موجود در برگ ها، ساقه ها و ریشه های خاک شیر بودند. عصاره متانولی اندام هوایی چشم خروس برای تعیین فعالیت آنتی اکسیدانی با روش های مهار رادیکال dpph و قدرت کاهندگی مورد بررسی قرار گرفت. عصاره متانولی با دارا بودن مقادیر بالایی از فنول کل (01/0 ± 20/9 میلی گرم گالیک اسید بر وزن خشک گیاه)، فعالیت آنتی اکسیدانی موثری را از خود نشان داد. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های مختلف اندام هوایی آلاله برفی با چندین روش شامل مهار رادیکال dpph، قدرت کاهندگی، فعالیت آنتی اکسیدانی کل و لینولئیک اسید مورد ارزیابی قرار گرفتند. از میان حلال های استفاده شده، آب مناسب ترین حلال برای جداسازی آنتی اکسیدان ها بود. همان طوری که عصاره آبی دارای بیشتربن مقدار فنول کل (23/0 ± 78/2 میلی گرم گالیک اسید بر وزن خشک) و بالاترین ظرفیت آنتی اکسیدانی در تمامی روش ها بود. برای تعیین فعالیت آنتی اکسیدانی اندام های مختلف خاک شیر (برگ، ساقه و ریشه) از شرایط مشابه با آلاله برفی استفاده شد. آب حلال موثری برای جداسازی آنتی اکسیدان ها از برگ های خاک شیر و متانول حلال مناسب تری نسبت به سایر حلال ها برای جداسازی آنتی اکسیدان ها از ساقه ها و ریشه های خاک شیر بود. عصاره آبی برگ های خاک شیر (با غلظت 11 میلی گرم بر میلی لیتر) برای شناسایی و تعیین کمی ترکیبات فنولی به وسیله lc/ms مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اپیگالوکاتچین (µg/ml 512)، ایزوکوئرستین (µg/ml 223)، سیرینژیک اسید (µg/ml 145) و دلفینیدین (µg/ml 95) مهم ترین ترکیبات فنولی یافت شده در عصاره آبی می باشند. اسانس اندام هوایی چشم خروس برای تعیین فعالیت ضدباکتری مورد بررسی قرار گرفت ولی هیچ گونه فعالیت قابل ملاحظه ای را نشان نداد. نتایج به دست آمده از روش mic نشان داد که عصاره متانولی این گیاه در مقابل رشد اشرشیا کلی، استافیلوکوکوس اورئوس و سالمونلا انتریتیدیس موثر بوده ولی در مقابل رشد باکتری گرم مثبت باسیلوس سوبتیلیس هیچ تاثیری ندارد. نتایج فعالیت ضدباکتری عصاره آبی برگ ها و متانولی ساقه ها و ریشه های خاک شیر در مقابل رشد چندین میکروارگانیسم نشان داد که همه عصاره ها دارای فعالیت قابل ملاحظه ای در مقابل رشد استافیلوکوکوس اورئوس و استرپتوکوکوس سوبرینوس می باشند. عصاره های متانولی ساقه و ریشه در مقابل رشد اشرشیا کلی موثر بودند ولی عصاره آبی هیچ گونه فعالیتی را در مقابل این باکتری نشان نداد. از طرف دیگر، تنها عصاره متانولی ریشه ها در مقابل رشد سودوموناس ائروژینوزا موثر (mg/ml 2/0 ± 5/2) بود در حالی که سایر عصاره ها هیچ گونه فعالیتی در مقابل رشد این باکتری نداشتند.