بررسی برخی معیارهای فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در ژنوتیپ های اصلاح شده و وحشی گندم تتراپلوئید تحت شرایط تنش خشکی و رابطه آن ها با عملکرد دانه

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر گندم تتراپلوئید یک پژوهش مزرعه ای دو ساله در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه شیراز انجام گردید. این آزمایش بصورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد و سطوح آبیاری به کرت های اصلی (آبیاری در حد ظرفیت مزرعه و قطع آبیاری در مرحله گلدهی) و ژنوتیپ ها (20 ژنوتیپ اصلاح شده و وحشی) به کرت های فرعی اختصاص داده شد. صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد، ویژگی های بیوشیمیایی، شاخص های آبی بافت گیاه و شاخص های کمی مقاومت به خشکی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش معنی دار عملکرد دانه و اجزای آن، افزایش دمای سایه انداز و شاخص محتوای کلروفیل گردید. تعداد دانه در خوشه بیشترین همبستگی با عملکرد دانه در شرایط نرمال و وزن هزار دانه بیشترین همبستگی را با این صفت در شرایط تنش داشت. همچنین تنش خشکی سبب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی، پروتئین کل و پرولین آزاد گردید. آنزیم کاتالاز در ژنوتیپ های مقاوم افزایش، ولی در ژنوتیپ های حساس بدون تغییر مانده یا کاهش یافت و همبستگی بالا و معنی داری با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی داشت. لذا این شاخص می تواند شاخص مناسبی برای ارزیابی ژنوتیپ ها باشد. شاخص های کمی مقاومت نیز دارای همبستگی معنی دار و بسیار بالایی با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی بودند. بر اساس این نتایج، به نظر می رسد که شاخص های میانگین هندسی عملکرد و میانگین هارمونیک نیز برای گزینش ژنوتیپ های مقاوم مناسب باشند. از شاخص های آبی بافت گیاه، محتوای آب نسبی و محتوای آب برگ شاخص های مناسبی برای گزینش ژنوتیپ ها هستند و هر دو تحت شرایط تنش خشکی کاهش یافتند. به طور کلی، ژنوتیپ های kc364، kc2529، 715 و kc2601 در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی عملکرد بالاتری نسبت به سایر ژنونیپ ها داشتند. ژنوتیپ هایkc2601، kc2610، taro3 و kc764 به عنوان ژنوتیپ های مقاوم و ژنوتیپ های 703، 705، 715، edyt-87-88 و edyt-81-88 به عنوان ژنوتیپ های حساس گروه بندی شدند.