شناسایی زنجیره های تولیدی در ایران با استفاده از شاخص میانگین طول انتشار

در کشورهای مختلف می توان چنین بیان کرد که در بلند مدت به منظور حداکثر کردن رشد اقتصادی نیاز به تخصیص هرچه بیش تر منابع به سرمایه گذاری در بخش کالاهای سرمایه ای می باشد و نظر به وجود کمیابی (منابع محدود در مقابل نیازهای نامحدود) به ویژه در جوامع در حال توسعه، امکان توسعه همزمان تمام بخش های اقتصادی وجود ندارد، لذا نیاز به شناسایی بخش های کلیدی این جوامع به منظور اولویت دهی به آن ها وجود دارد. بدین منظور مطالعات زیادی در این باب صورت گرفته و به ارایه مدل ها و روش های مختلفی انجامیده است. بسیاری از این روش ها با بهره جستن از کاربردهای جدول داده- ستانده حاصل شده اند. این جدول در واقع بسیاری از عناصر لازم برای مطالعات مربوط به ساختار اقتصاد هر جامعه را فراهم می آورد و راه را برای کوشش های طراحی سیستم های اجتماعی می گشاید. در اقتصاد همه بخش ها به دو شکل با هم در ارتباط هستند. یکی اندازه پیوند آنها و دیگری فاصله پیوندها، این پژوهش با تمرکز بر هر دوی این شاخص ها از زاویه ای جدید به ارتباط میان بخش های مختلف اقتصادی نگاه می کند، بدین معنا که نه تنها اندازه پیوند میان دو بخش اطلاعات مهمی را در اختیار ما قرار می دهد بلکه "فاصله اقتصادی" میان بخش ها نیز حائز اهمیت است. یعنی اگر بخش i به بخش j وابستگی دارد، این نکته که این وابستگی به صورت مستقیم است و یا از طریق یک یا چند بخش دیگر(غیر مستقیم) صورت می گیرد جای بررسی دارد. زمانی که اندازه پیوند میان بخش ها و فاصله اقتصادی آنها را با هم در نظر می گیریم؛ می توانیم ساختار تولید را در قالب زنجیره تولید تصور کنیم. سرمایه گذاری در بخش هایی که در مراحل ابتدایی زنجیره تولید قرار می گیرند باعث انتقال سریعتر شوک به سایر بخش ها و تحرک بیشتر اقتصاد در شرایط بحرانی می شوند و از این جهت برای سیاست گذاران حائز اهمیت می باشند. در این پژوهش نیز سعی شده است تا زنجیره های تولیدی را بااستفاده از جدول داده-ستانده اقتصاد ایران سال 1380 شناسایی کنیم. با بررسی جدول داده-ستانده تجمیع شده شش بخشی و با استفاده از شاخص میانگین طول انتشار مشاهده شد که بزرگترین apl پیشین متعلق به بخش کشاورزی و سپس بخش معدن می باشد و کوچکترین apl پسین متعلق به بخش معدن و خدمات بود. در جدول داده-ستانده 28 بخشی نیز بخش های ساختمان های مسکونی و بخش معدن دارای بزرگترین مقادیر apl پیشین می باشند و کوچکترین apl های پسین متعلق به بخش معدن و بخش بازرگانی می باشد. بخش معدن در ابتدای زنجیره تولید قرار گرفت چرا که دارای پیوند apl پیشین کوچکتر و پیوند apl پسین بزرگتری بود. این بخش در اقتصاد شش بخشی یا بخش صنعت و در اقتصاد 28 بخشی با بخش های فلزات اساسی و صنایع کانی دارای وابستگی پیشین (اثرمستقیم) است، بدین معنا که به طور متوسط یک مرحله طول می کشد تا شوک عرضه از بخش معدن به بخش های مذکور وارد شود.