تحول نقش آفرینی ایران در حوزه خلیج فارس در دوره پهلـوی اول

با تشکیل دولت پهلوی ، تلاش ایران برای افزایش نقش آفرینی در حوزه ی خلیج فارس تشدید گشت. که تقابل میان ایران و بریتانیا در حوزه مزبور را در بر داشت.در ابتدا دولت ایران در یک سری لشکرکشی به ایالات جنوب ، عناصر دست نشانده‏ی انگلستان را پاکسازی کرد.در مرحله ی بعد، دولت ایران تلاش گسترده ای را برای اعاده ی حاکمیت بر جزایر و بنادر ایران در خلیج فارس انجام داد. در همین جریان در نبرد باسعیدو ایران پرچم انگلستان را از جزایر سه گانه پایین کشید. دولت برای تحقق اهداف خود در منطقه‏ی مزبور، نیروی دریایی تأسیس کرد و به نقش انحصاری انگلستان در قدرت نمایی در آبراهه ی خلیج فارس خاتمه داد. هم چنین برای اخراج انگلیسی ها از مجمع الجزایر بحرین، سیاست فعالی در پیش گرفت و این موضوع را به جامعه ملل ارجاع داد. دولت ایرانمرزهایی دریایی خود را تعیین کرد، در همین راستا به همه‏ی دول و مخصوصا انگلستان اعلام نمود که بدون گرفتن مجوز از مسئولان دولتی ایران، حق ورود به آبهای سرزمینی این کشور را ندارند. وزیر امور خارجه ، هدف از این سیاست را جلوگیری از پدیده قاچاق و اعاده‏ی مالکیت کامل بر سرزمین های ایران اعلام نمود. علاوه بر این، اصلاحات اساسی در تعرفه های گمرکی ایجاد نمود و دول دیگر را مجبور به رعایت این تعرفه ها کرد. در نتیجه ی همین اصلاح تعرفه ها، پدیده‏ی شوم کاپیتولاسیون از تجارت ایران حذف گشتو با قاچاق کالا به طور جدی برخورد گشت. استعمار انگلستان به علت اینکه در منطقه ی مزبورحضور طولانی مدتی داشت، حاکمیت بلامنازع سیاسی، اقتصادی و نظامی بر تمامی پهنه این آبراهه، بخصوص مناطق جنوبی تنگه هرمز راحق مشروح خود می دانست.به همین خاطر، تلاش ممتد و فراگیری را به منظور استمرار استیلای خود بر منطقه انجام داد. چون انگلستان نقش آفرینی ایران در منطقه رابه منزله ی تضعیف پایه های قدرت لندن در خلیج فارس به حساب می آورد، به همین خاطر پاره‏ای از اقدامات را در جهت انزوا و محدود نمودن نقش آفرینی ایران انجام داد. که میتوان به اشکال تراشی در دستیابی ایران به تکنولوژی نظامی نیروی دریایی، انعقاد قراردادهای حمایتی با شیوخ عرب در جنوب خلیج فارس اشاره کرد.انگلستان به منظور دورنمودن هرچه بیشتر اعراب از روابط با ایران تلاش فراوانی انجام داد. ایجاد بحران هایی در مناطق جنوب ایران به منظور تضعیف تمرکز سیاسی و اداری از دیگر اقدامات بریتانیا بود.