بررسی طول دوره ی فنولوژی و تغییرات صفات موروفولوژیک و فیزیولوزیک دو گونه ی مهاجم مرتعی lam. centaurea virgata و scariola orientalis (boiss.) boiss. (asteraceae) در شرایط اقلیمی مشهد

در مراتع، گیاهان مهاجم به دلیل داشتن خار، اسانس و ترکیبات سمی، ارزش غذایی برای دام ندارند و با اشغال عرصه، مانع رشد گونه های مرغوب و به خطر افتادن تنوع زیستی منطقه می شوند. بنابراین، تعیین زمان وقوع مراحل مختلف رویداد شناسی و روش های سازگاری به شرایط محیطی در این گیاهان، می تواند برای کنترل آن ها مورد استفاده قرار گیرد. دو گونه ی centaurea virgata وscariola orientalis، در بسیاری از مراتع ایران به عنوان گونه ی مهاجم حضور دارند. در تحقیق حاضر، اثر عوامل محیطی شامل دمای هوا، دما و رطوبت خاک بر وقایع رویداد شناختی و صفات مورفولوژیک و بیوشیمیایی در این گیاهان، در دوره ی رشد و نمو آن ها، بررسی شد. به این منظور، از آغاز فصل رویش (اسفند ماه 1389)، ثبت اطلاعات فنولوژیک و مورفولوژیک در ارتفاعات منطقه ی نیمه خشک نه دره ی مشهد، آغاز و با فواصل زمانی دو هفته ای تکرار شد و علاوه بر شاخص های محیطی یاد شده، طول و تعداد برگ و ساقه و مجموع سطح برگ اندازه گیری شدند. همچنین، در مراحل رویشی، گل-دهی و بذردهی، محتوای نسبی آب برگ، مقدار رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل a، b و کل)، فلاونوئید ها، پرولین، پراکسیدهیدروژن، مالون دی آلدئید، پروتئین های محلول، آسکوربات و آنزیم های پراکسیداز، سوپر اکسید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز، مورد سنجش قرار گرفتند. طول دوره ی حیات گونه ی centaurea virgata تا اواسط تیر ماه و گونه ی scariola orientalis، تا اواسط شهریور ماه، به طول انجامید. رطوبت خاک زیر اشکوب در هر دو گونه، طی دوره ی مورد بررسی، افزایش معنی داری یافت، در حالی که دمای خاک و دمای هوای زیر اشکوب گیاهان، تا خرداد ماه افزایش یافتند و سپس ثابت شدند. تعداد و طول برگ و ساقه در هر دو گونه، بعد از افزایش اولیه در دوره ی رشد رویشی، با ورود به مرحله ی گلدهی، در برگ کاهش و در ساقه ثابت شدند. با افزایش دمای هوا و کاهش رطوبت خاک، در هر دو گونه، محتوای نسبی آب برگ، مقدار کلروفیل (a، b و کل) و فلاونوییدها، کاهش و محتوای پرولین، پروتئین و آسکوربات، افزایش پیدا کرد. در دوره ی مورد بررسی، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در centaurea virgata کاهش و در scariola orientalis، افزایش یافتند که مطابق با این مشاهدات، مقدار پراکسید هیدروژن و مالون دی آلدئید در centaurea virgata، زیاد و در scariola orientalis، کم شد. بنابراین به نظر می رسد که گونه یcentaurea virgata به دلیل داشتن سیستم آنتی اکسیدانی ضعیف تر و فقدان سازگاری موثر به کمبود آب، مکانیسم فرار از خشکی را انتخاب کرد و با آغاز فصل تابستان چرخه ی زندگی خود را به سرعت کامل کرد. در حالی که در گونه یscariola orientalis، وجود سیستم آنتی اکسیدانی قوی تر، داشتن ریشه های طویل تر و از دست دادن برگ ها، باعث شد تا این گیاه بتواند حیات خود را تا اواخر تابستان و فصل گرم و خشک، ادامه دهد.