بررسی بیوسیستماتیکی جنس anchusa l از خانواده گاوزبان (boraginaceae)

جنس anchusa از علف های هرز خانواده boraginaceae است که یک گیاه دارویی و اصیل است که از سال ها قبل به نام گل گاوزبان در درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گرفته است. این جنس در ایران دارای 4 گونه می باشد. در این پژوهش که اولین بررسی در خصوص گونه های خودروی anchusa در ایران است، بررسی بیوسیستماتیکی گونه ها با استفاده از مطالعات ریخت شناسی، تشریحی و سیتوژنتیکی با تکیه بر روش های تاکسونومی عددی شامل فنتیک و کلادیستیک انجام شده است. مطالعات ریخت شناسی بر روی 13 جمعیت از 5 تاکسون (4 گونه و 2 واریته) از مناطق مختلف ایران با استفاده از 33 صفت کمّی وکیفی انجام شد. با تجزیه و تحلیل داده های ریختی با نرم افزار spss ver. 16 ارزش صفات در تفکیک گونه ها مورد بررسی واقع شد. نتایج آماری موید آن است که دو عامل بیشترین اثر را در تنوع این جمعیت ها مشخص می سازند که مهم ترین آن ها انداره کاسه، شکل برگ میانی، محل بساک ها، محل پرچم ها، شکل لوله جام، طول جام و قطر قاعده موهای زبر است. بررسی میوزی بر روی 10 جمعیت از 3 گونه و 2 واریته انجام شد. شمارش کروموزومی آن ها و هم چنین تنوع در مراحل پروفازi به صورت گره سینوزیتیکی و پدیده هایی مانند سیتومیکسیس، چسبندگی و پل آنافازی برای اولین بار در ایران گزارش می شوند. به دلیل مشاهده دانه گرده کاهش نیافته، وقوع پدیده سایتومیکسیس و تشکیل تریاد به جای تتراد به عنوان مکانیسم تشکیل دانه گرده 2n در این تاکسون ها پیشنهاد می شود. در این تحقیق هم چنین مطالعات تشریحی در دو بخش برش عرضی ساقه و میوه انجام شد. در بخش برش عرضی ساقه 13 جمعیت از 4 گونه anchusa مورد بررسی قرار گرفتند. صفات ضخامت بشره، ضخامت پوست ساقه، ضخامت پارانشیم نردبانی، ضخامت پارانشیم پوست (بدون بخش نردبانی)، ضخامت استوانه آوندی به بشره، ضخامت ساقه به بشره، پارگی در مغز ساقه، ضخامت استوانه آوندی، ضخامت آبکش درونی، ضخامت ساقه و نسبت ضخامت ساقه به استوانه آوندی اختلاف معنی داری را بین جمعیت ها نشان می دهند. در بررسی بخش مقاطع عرضی فندقچه نیز صفات ضخامت بافت اسکلرانشیمی، تعداد دستجات آوندی، شکل کلی سطح مقطع و حاشیه فندقچه در تمامی گونه ها مورد مطالعه قرار گرفتند. ساختمان تشریحی فندقچه در گونه های مورد بررسی دارای ارزش تشخیصی می باشد.