تنوع زنتیکی جمعیت های بلندمازو بر اساس ویزگی های کاریوتیپی و آزمون نتاج

جهت بررسی تنوع سیتوژنتیکی گونه بلندمازو، تجزیه و تحلیل کاریوتیپ شش جمعیت آن در شمال ایران (لوه گلستان، لاجیم و کلاردشت در استان مازندران، مازپشت، گردکوی و ورزمی در استان گیلان) با استفاده از سیستم آنالیز تصویری انجام شد. همچنین جهت بررسی تنوع مورفولوژیکی و ساختار ژنتیکی جمعیت های این گونه، بذر لازم از 34 پایه مادری مشخص از چهار رویشگاه واقع در جنگل های چمستان و لاویج از حوزه شهرستان نور، و کوهسارکنده و خرم چماز از حوزه شهرستان بهشهر جمع آوری شد. بذرها در ایستگاه تحقیقات پاسند بهشهر (ارتفاع از سطح دریا 26 متر) تبدیل به نهال شد و سپس در سال دوم در ایستگاه تحقیقات چمستان (ارتفاع از سطح دریا 100 متر) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در هر تکرار برای هر پایه مادری 10 نهال، بازکاشت شد. نتایج مطالعات سیتوژنتیک نشان داد که تعداد کروموزوم های پایه این گونه 12=x است و همگی سلول های مورد بررسی دیپلوئید بودند. فرمول کاریوتیپی در کلیه جمعیت های مورد مطالعه m12بود و سایر شاخص های تقارن کروموزومی نیز مبین متقارن بودن نسبی کروموزوم ها در کلیه کاریوتیپ ها بود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی (pca) براساس کلیه صفات کروموزومی و تقارن کاریوتیپ نشان داد که صفات نسبت بازوها، شاخص سانترومری، شاخصa1 و درصد شکل کلی کروموزوم بیشترین نقش را در تبیین مولفه اول داشتند و طول کروموزوم، طول بازوی کوتاه و دامنه طول نسبی کروموزوم بیشترین نقش را در تبیین مولفه دوم دارا بودند. مولفه اول و دوم مجموعا 80 درصد از واریانس کل را به خود اختصاص دادند. تجزیه خوشه ای (wards) نیز جمعیت های مورد مطالعه را در دو خوشه مجزا طبقه بندی نمود. نتایج بررسی دو ساله اثر مبداء بذر و درختان مادری، همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی و وراثت پذیری برخی از صفات مورفولوژیکی نهال ها در مجموع نشان داد که بین مبداءها، تنوع معنی داری از نظر صفات مورد بررسی وجود دارد و نونهال های پایه های مادری رویشگاه چمستان در مقایسه با مبداءهای دیگر از وضعیت مطلوب تری در هر دو سال تحقیق برخوردار بودند. به علاوه، اختلاف بین پایه های مادری در هر رویشگاه نیز از نظر اکثر صفات مورد بررسی نونهال های آنها معنی دار بود که نشان دهنده تنوع درون جمعیتی مناسب این گونه در رویشگاه های مورد مطالعه است. همچنین صفات ارتفاع کل و قطر یقه وراثت پذیری بالاتری نسبت به سایر صفات داشتند. گزینش بر اساس شاخص انتخاب در هر دو سال نیز آشکار نمود که پایه های شماره 4، 6، 9 و10 مبداء چمستان، شماره 4 مبداء لاویج، و شماره 3 و 5 مبداء خرم چماز بهترین ژنوتیپ ها بودند که می توانند به عنوان درختان مادری مناسب جهت تولید نهال کاندید شوند. همچنین بالا بودن سهم عوامل ژنتیکی در بروز صفت ارتفاع در نتاج نشان می دهد که این صفت می تواند شاخصی برای انتخاب زود هنگام باشد.