پاسخ‏های اکوفیزیولوژیک و دفاع آنتی اکسیدانی (ویتامین e) خامه ماهی chanos chanos در واکنش به استرس آلاینده های محیطی (فلزات سنگین و tph) در شرایط طبیعی و آزمایشگاهی

روزانه مقادیر عظیمی از استرسورهای شیمیایی وارد اکوسیستم‏های آبی می‏شوند. این ترکیبات با اثر بر فرآیندهای زیستی آبزیان سبب مخاطرات زیستی و بروز پاسخ‏های مختلف بیولوژیک در این گروه از موجودات می‏گردند. خامه‏ ماهی گونه بومی سواحل شرقی خلیج فارس و دریای عمان بوده و به لحاظ شیلاتی یکی از مهمترین ماهیان پرورشی جهان محسوب می‏شود که طی مهاجرت به مناطق ساحلی و دور از ساحل می‏تواند تحت تأثیر استرسورهای محیطی قرار گیرد. در این پژوهش پاسخ‏های اکوفیزیولوژیک و آنتی اکسیدانی ویتامین (e) این گونه در شرایط محیطی و آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. نخست 6 ایستگاه در منطقه تالاب تیاب و مصب رودخانه شور و شیرین در نظر گرفته شد، 3 ایستگاه در منطقه نزدیک ساحل و 3 ایستگاه در منطقه دور از ساحل قرار داشت. میزان غلظت سرب، کادمیوم و هیدروکربن‏های نفتی کل در رسوب، آب و بافت کبد خامه ماهیان صید شده در این ایستگاه‏ها اندازه گیری گردید. میزان فعالیت آنزیم‏های alt، ast و شاخص هپاتوسوماتیک در بین ایستگاه‏های دور و نزدیک، با وجود تفاوت در مقادیر، اختلاف آماری معنی داری نشان نداد (p>0.05). مقدار ویتامین e، پروتئین کل و شاخص تغییرات هیستوپاتولوژیکی در بین ایستگاه‏های دور و نزدیک، اختلاف آماری معنی داری نشان داد (p<0.05). در بخش دوم این پژوهش تعداد مورد نیاز خامه ماهی از منطقه جمع آوری گردید و به مدت 45 روز با شرایط آزمایشگاه سازگار گردید. با انجام تست سمیت کشنده میزان غلظت کشنده متوسط آلاینده سرب، کادمیوم، هیدروکربن‏های نفتی کل و ترکیب این آلاینده‏ها در این گونه محاسبه شد. پس از آن، خامه ماهیان به مدت 21 روز تحت القاء غلظت‏های %5، %10 و %20 غلظت کشنده از هر کدام از گروه‏ها‏ قرار داده شدند. در فواصل زمانی 12، 24، 96 ساعت و 7، 14 و 21 روز نمونه خون و کبد گرفته شد. در بافت کبد میزان ویتامین e به عنوان آنتی اکسیدان بدن مورد سنجش قرار گرفت و تغییرات معنی دار آن (p<0.05) در طی زمان‏های نمونه گیری نشان از بروز استرس و آسیب اکسیداتیو بود به گونه‏ ای که کاهش بیشتر مقدار آن در اثر افزایش غلظت تیمار، بیانگر آسیب شدیدتر بود. تغییرات فاکتورهای فیزیولوژیک آنزیم‏های alt، ast و پروتئین کل به صورت افزایش معنی دار میزان آنزیم‏ها و کاهش معنی دار میزان پروتئین کل پلاسما بود (p<0.05) که علت آن تخریب غشاءسلولی هپاتوسیت‏های کبدی و اثر بر فعالیت فیزیولوژیک کبد عنوان شد. شاخص هپاتوسوماتیک نیز در گروه‏های مختلف آلاینده محاسبه و مقایسه نتایج آن از جهت معنی داری با گروه کنترل نشان دهنده بروز اختلاف معنی دار بود (p<0.05). تغییرات هیستوپاتولوژیکی کبد خامه ماهیان به صورت شاخص تغییرات هیستوپاتولوژیک به تفکیک زمان و نوع استرسور ارائه گردید. نتایج حاصل از مطالعه هیستوپاتولوژیکی دارای هماهنگی کاملی با نتایج سایر بخش‏ها و تأییدی بر آن نتایج بود.