ابزار های اسلامی تأمین مالی پروژه در حقوق معاصر (با تأکید برصکوک اجاره)

چکیده ابزارهای مالی اسلامی جایگزینی برای ابزارهای مالی مبتنی بر بهره و قرض ربوی است. این ابزارها اخیراً با توجه به ابزارهای مالی کشورهای پیشرفته و متناسب با بازارهای اسلامی و نظام فقهی و حقوقی کشورهای اسلامی طراحی شده است. یکی از این ابزارهای مالی اسلامی صکوک یا اوراق بهادار اسلامی است. صکوک دارای انواع مختلفی است. یکی از پرطرفدارترین انواع آن صکوک اجاره است. صکوک اجاره اوراق بهادار قابل نقل و انتقالی است که نشان دهنده مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره است. این ورقه بهادار با سهام شرکت ها متفاوت است چرا که ورقه سهام نمایانگر میزان آورده شریک به شرکت است و نسبت تعهدات و حقوق او را در برابر شرکت مشخص می کند... برخی معتقدند اوراق اجاره شباهت زیادی با نهاد تبدیل به اوراق بهادار سازی دارایی ها دارد... آنچه مسلم است با توجه به اصل حاکمیت اراده و آزادی قراردادی برای پذیرش این ورقه بهادار در نظام حقوقی ما باید ضمن تبیین ماهیت حقوقی و فرآیند انتشار آن، مخالفتی با اصول و موازین فقهی و حقوقی نداشته باشد. به نظر می رسد در روند انتشار صکوک اجاره مخالفتی با قانون و شرع وجود ندارد. ماهیت حقوقی اوراق اجاره متفاوت از عقود معین موجود در نظام فقهی و حقوقی کشور ماست، همچنین نمی توان آن را عقدی صرفاً مرکب نامید. به دلیل در گیر شدن عوامل و اطراف گوناگونی در انتشار صکوک، همچنین به دلیل ایجاد روابط مختلف حقوقی که هم در کنار یکدیگر در چند قرار داد و هم با فاصله های زمانی و مکانی متفاوت ایجاد می شود دقیق تر آن است که در تحلیل ماهیت فقهی و حقوقی صکوک اجاره آن را اوراق بهاداری بدانیم که نماینده مجموعه ای از قراردادها و عقود به هم پیوسته است که ذیل یک عنوان قرار گرفته اند، یعنی عقود مرکبی بدانیم که برخی از آنها مختلط از چند عقد معین و غیر معین می باشند و اطراف این قراردادها اشخاص حقیقی و حقوقی مختلفی هستند. از روابط ایجاد شده در این عقد می توان وکالت، بیع، اجاره، شرکت، عاملیت، بیمه، پذیره نویسی، ضمانت و...نامبرد. این تأسیس حقوقی جدید که اجتماعی از چند قرارداد معین و غیر معین است را می توان از موارد اصل حاکمیت اراده ها و مصداقی برای ماده 10 ق.م به شمار آورد. کلمات کلیدی: تامین مالی پروژه، ابزار مالی اسلامی، صکوک اجاره، ربا، غرر، تبدیل دارایی به اوراق بهادار