بررسی توزیع فضایی خدمات و امکانات شهری با تأکبد برعدالت اجتماعی (نمونه:محلات صددستگاه-خورشیدکلا و موزیرج)شهرستان بابل

چکیده : وجود بسیار بارز بی عدالتی در تمام عرصه های زندگی در عصر حاضر، باعث شده بیش از پیش عدالت و مهمتر از آن عدالت اجتماعی در دهه های اخیر به یکی از رویکردهای مهم در مطالعات جغرافیایی توسط محققان تبدیل شود. چرا که در نظر داشتن عدالت اجتماعی در برنامه های ساماندهی فضایی و محیطی نه تنها می تواند به بالندگی و توسعه پایدار منجر شده، بلکه باعث شکل گیری محیط زیست سالم و پرنشاط برای انسانها و عاملی برای رشد و تعالی جوامع انسانی شده و همچنین مانعی برای تداوم فقر، تخریب محیط زیست و نابه هنجاری های اجتماعی باشد. در عدالت اجتماعی و شهر که عمدتاَ توسط « هاروی و اسمیت » شروع شد بر سه محور؛ 1) توزیع امکانات و خدمات شهری 2) رعایت حداقل ها در امکانات 3) خدمات شهری و رانت زمین، تاکید میگردد. علیرغم این که در سال های اخیر در ادبیات علمی دنیا، تحلیل فضایی « عدالت اجتماعی» در ارتباط با درآمدها و هزینه های نهادهای دولتی بسیار تاکید می شود. اما تاکنون در سطح جهانی، پژوهشی با این رویکرد به صورت جدی انجام نشده است. در کشور ما نیز متأسفانه، به طور کلی «عدالت اجتماعی» و تحلیل فضایی آن بسیار کم، موضوع پژوهش های دانشگاهی و علمی بوده است. پژوهش حاضر نیز با هدف شناسایی و بررسی میزان رعایت عدالت اجتماعی وتوزیع فضایی خدمات و امکانات و تدوین راهکارهای اجرایی آن به صورت موردی، در 3 محله ( صددستگاه ، خورشیدکلا و موزیرج) شهرستان بابل انجام شده است. این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوألات می باشد : 1) آیا توزیع خدمات و امکانات در شهر بابل تحت تأثیر معیارهای اقتصادی بوده است؟(سوأل اصلی) 2) آیا ارزش زمین در محلات مورد مطالعه شهر بابل، تأثیری بر میزان و نحوه ی استقرار خدمات و امکانات شهری داشته است؟(سوأل فرعی) در پاسخ به این سوألات فرضیات زیر بیان شده است: 1) تفاوت معناداری میان توزیع و استقرارخدمات و امکانات در شهر بابل با قدرت اقتصادی ساکنان وجود دارد.(ف. اصلی) 2)میان ارزش زمین و میزان بهره مندی از خدمات و امکانات شهری در شهر بابل تفاوت معناداری وجود دارد.(فرضیه فرعی ) در این تحقیق محلات صددستگاه وخورشیدکلا از محلات مرفه نشین شهر بابل می باشد و محله موزیرج که از محلات سطح پایین شهر می باشد به صورت مقایسه از منظر توزیع فضایی خدمات و امکانات شهری در آنها مورد کنکاش قرار گرفته است. شاخص های مورد نظر از طریق پرسشنامه، مشاهدات میدانی و جمع آوری اطلاعات از ساکنین محلات هدف و بعضی نهادهای مدیریت شهری و نیز در تهیه نقشه ها از نرم افزار (gis ) و تحلیل کمی از نرم افزار (spss) استفاده شده است. شاخص های مورد نظر در این تحقیق عبارتند از؛ « امکانات آموزشی، بهداشتی و درمانی، مراکز اداری، انتظامی، فرهنگی، ورزشی، فضای سبز، تاسیسات و تجهیزات شهری، مراکز مذهبی، تجاری، کاربری مسکونی و مراکز جهانگردی و پذیرایی » بودند. همچنین ارزش زمین را نیز در این پژوهش مورد بررسی قرار داده ایم. بر اساس نتایج بدست آمده از تحقیقات، سرانه ی کاربریهای مورد نظر ما در محدوده محله موزیرج به نسبت محلات صددستگاه و خورشیدکلا در سطح بسیار پایینی بوده است و این وضعیت و توجه پایین مدیران شهری به محله موزیرج سبب توسعه نیافتگی و عدم توزیع عادلانه امکانات در این محله به نسبت محلات صددستگاه وخورشیدکلا گردیده است. همچنین ارتباط مستقیم و نسبتاَ محکمی بین وجود امکانات و ارزش زمین وجود دارد. یافته های این پژوهش نشان دهنده اینست که؛ محله موزیرج نیازمند حمایت و توجه بیشتر مدیران شهری و نیز استقرار خدمات و امکانات ورزشی، فضای سبز، انتظامی، فرهنگی و... در این محله می باشد. و نیز ارزش بالای زمین در محلات صددستگاه وخورشیدکلا به نسبت محله موزیرج از همان ابتدای شکل گیری محله توجه بیشتر مسئولان را در استقرار خدمات گوناگون در این محله به خود جلب کرده و این محله را در شرایط بسیار مطلوبتری از منظر تخصیص وتوزیع فضایی خدمات و امکانات مختلف قرار داده است.