بررسی و تحلیل عناصر و مولّفه های هویّت ایرانی و اسلامی (ملّی و دینی) در آثار مصطفی مستور

مصطفی مستور از نویسندگان برجسته پس از انقلاب اسلامی به ویژه دهه اخیر است که تا کنون حدود نه اثر روایی در قالب آثار داستانی به چاپ رسانده است. مهم ترین اثر او «روی ماه خداوند را ببوس» است که به عنوان اثر برگزیده در دهه هشتاد انتخاب شده است. نگاهی فراگیر به مجموعه آثار مستور نشان می دهد که گفتمان برتر و غالب در گفتمان روایی او؛ گفتمان اخلاقی، معنوی و دینی و حتی در مواردی گفتمان اسلامی است و لذا در آثار او عناصری از هویّت های ملّی و دینی دیده می شود. از آن جایی که او به مسایل روز زندگی و اتفاقات و حوادث واقعی در زندگی شخصیت های داستانش می پردازد؛ بررسی هویّت های ملّی و دینی در آثار او می تواند خواننده را به شناخت جامعه ما در دهه های اخیر یاری دهد. با توجه به این امر در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سعی شده است تمام عناصر ملّی- دینی در آثار مستور طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل شود. بررسی و تحلیل آثار مستور با نگاه به موضوع مورد بحث نشان می دهد که 53 عنصر دینی و 59 عنصر ملّی در آثار او برجستگی بیش تر دارد. مهم ترین عناصر دینی و معنوی در آثار مستور حضور خداوند، نوع نگاه و تلقی خاص از مرگ، آفرینش و مباحث مربوط به هستی شناسی، قضا و قدر الهی، آخرت گرایی، بهشت و جهنم، باورهای دینی نظیر اذان، نماز و ... و مهم ترین عناصر ملّی زبان زدها، نوع خاص سوگند، خواستگاری ها، عروسی، تعاون، همدردی، عزاداری و ... است که در این پژوهش به ابعاد و زوایای مختلف این عناصر توجه شده است. هم چنین در کنار بررسی هویّت هایی از عناصر ملّی- دینی، هویّت های منفی رایج در این برهه زمانی نیز مورد کندوکاو قرار گرفته است.