تعیین میزان دز نوترونی در میدان های مختلط پرتوی در ارتفاعات بالا بوسیله طیف سنج نوترون

تحقیقات متعددی بر روی پرتوگیری طبیعی از تابش های کیهانی و اثرات آن بر روی سلامتی انجام شده است. در این تحقیق پرتو نوترون ناشی ازپرتوهای کیهانی در ارتفاعات کوهستانی و همچنین ارتفاعات پروازی، مورد مطالعه قرار گرفته است. تغییرات شار پرتوهای نوترون در اتمسفر مورد بحث قرار گرفته است و پرتوگیری ناشی از تابش نوترون در موارد مذکور نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ارتفاعات کوهستانی مورد نظر در این تحقیق ارتفاعات کوه علمدار واقع درهادیشهر آذربایجان شرقی انتخاب شده است. و همچنین در چند مسیر پروازی خارجی اندازه گیریها صورت گرفته است. دراین تحقیق از دو نوع طیف سنج کروی بانر( bonner sphere specterometers) فعال( active ) و غیر فعال ( passive) که بر اساس کندکنندگی نوترون در گوی های پلی اتیلنی با قطرهای مختلف کار می کنند، استفاده شده است.با داشتن طیف نوترون طی محاسباتی دز معادل نوترون را بدست آورد. علاوه بر طیف سنج های بانر غیر فعال از دزیمترهای 600 و700 در pair method می توان به جهت آشکارسازی نوترون های حرارتی استفاده نمود. tld-600و tld-700 دارای مزایای خاصی هستند که در اصل واکنش یکسانی به فوتونها و ذرات باردار دارند اما واکنش متفاوتی به نوترون های حرارتی نشان می دهند که واکنش متفاوت به نوترونهای حرارتی ناشی از بزرگ بودن سطح مقطعli6 نسبت به نوترون های طی واکنش )3h6li (n,? می باشد. دزیمترهای ترمولومینسانس با مبنای ( 6li) lif به عنوان آشکارسازهای نوترون حرارتی برای اندازه گیری ها مورد استفاده قرار می گیرند. کالیبراسیون آشکارسازهای پرتو گاما در میدان چشمه60 coو کالیبراسیون طیف سنج کره بانر فعال در بازه انرژی نوترون حرارتی تا حدود 10 mev در میدان چشمه نوترونیam-be انجام پذیرفت. جهت سیستم دزیمتری در هواپیما و ارتفاعات بالا از دزیمترهای ترمولومینسانس ( tlds) استفاده می شود، همچنین از روش " نسبت دمای بالا " ( htr) در ساختار منحنی درخشندگی ترمولومینسانس جهت تعیین دز کل بیولوژیکی و تعیین درصد مولفه نوترون در میدان مختلط پرتویی استفاده می شود. پس از مراحل کالیبراسیون کره های بانر در فاصله زمانی 2 مرداد ماه 90 الی2 آذر ماه 90 در ارتفاعات علمدار قرار گرفته و مورد پرتودهی توسط پرتوهای کیهانی از جمله نوترون ها واقع گردیدند. اندازه گیری بوسیله کره بانرفعال نشاندهنده دو قله ماکزیموم در طیف انرژی در اطراف انرژی های 10 mev و 80 mev می باشد. همین قله ها بصورت تناسبی درطیف انرژی کره بانر غیرفعال نیز مشاهده می شود.بررسی میزان پرتو گیری از تابش نوترون در گستره انرژی کمتر از10 mevو 10-100 mev در ارتفاعات کوه علمدار واقع در هادیشهر آذربایجان شرقی، به ارتفاع3155 متر و مختصات 45.63 درجه شرقی و 38.87درجه غربی اندازه گیری شده است .نرخ دز معادل نوترون در ارتفاعات در موقعیت یکسان برای دو کره بانر فعال وغیر فعال شمارش شده است که به ترتیب 1455 nsv.h -1 و83 nsv.h -1 میباشد.