اثرات فرسودگی بذر و عناصر بور و کلسیم بر قابلیت جوانه زنی و استقرار کلزا تحت تنش شوری

پژوهش حاضر در سال 1390 در آزمایشگاه فیزیولوژی و تکنولوژی بذر و گلخانه ی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. بررسی اثر فاکتورهای آزمایش بر مولفه های جوانه زنی در 4 تکرار و آزمایش های گلخانه ای در 3 تکرار انجام شد. بذور کلزای پاییزه (brassica napus l.) رقم اوکاپی از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تهیه گردید. تیمارهای آزمایشی نیز شامل دو سطح فرسودگی (98 و 88 درصد جوانه زنی)، شش ترکیب غلظتی از عناصر بور و کلسیم (بور: از 40 تا 480 میکرومولار و کلسیم: 5 و 15میلی مولار) و سه سطح شوری (0 ، 50 و 100 میلی مولار) بود. جهت ایجاد بذور برخوردار از سطوح قدرت متفاوت و تعیین بهترین غلظت عناصر بور و کلسیم، آزمون های مقدماتی جوانه زنی و رشد گیاهچه انجام شد. نتایج نشان داد که سطوح مختلف فرسودگی بذر و شوری اثرات بازدارنده ای بر قابلیت جوانه زنی و استقرار گیاهچه ها داشتند. با افزایش سطوح فرسودگی بذر و شوری نیز مقادیر پتاسیم، کلسیم و انواع کلروفیل گیاهچه ها کاهش، اما مقادیر سدیم و پرولین گیاهچه ها افزایش یافتند. میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز برگ گیاهچه ها با فرسودگی بذر کاهش و با شورتر شدن محیط افزایش نشان داد. با کاهش قدرت بذور در محیط شور، درصد جوانه زنی بذور، شاخص طولی قدرت، درصد سبز شدن و تعداد برگ گیاهچه های کلزا به طور معنی داری کاهش یافت. مقادیر پتاسیم، کلروفیلa و پرولین گیاهچه های بدست آمده از بذور ضعیف نیز در سطوح مختلف شوری کاهش معنی داری را نشان دادند. افزودن هر دو غلظت تکمیلی عنصر بور و غلظت سه برابری عنصر کلسیم به محلول غذایی سبب بهبود اثرات سوء ناشی از فرسودگی بذر از نظر سرعت جوانه زنی بذور و سبز شدن گیاهچه ها گردید. استفاده از غلظت های تکمیلی عناصر بور و کلسیم اثر بهبود دهنده-ای بر قابلیت جوانه زنی بذور کلزا در محیط شور نداشت، اما در محیط گلدانی سبب افزایش تعداد برگ گیاهچه های کلزا شد. غلظت های شش و دوازده برابر عنصر بور و سه برابر عنصر کلسیم در سطوح شوری 50 و 100 میلی مولار سبب افزایش مقادیر پتاسیم و انواع کلروفیل گیاهچه ها، و کاهش میزان سدیم گیاهچه ها گردید. مقدار کلسیم گیاهچه ها تنها در حضور غلظت تکمیلی کلسیم افزایش یافت. مقادیر پرولین و فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاهچه های کلزا در حضور نمک با افزودن غلظت های شش و دوازده برابر عنصر بور به محلول غذایی در مقایسه با شاهد افزایش یافت، اما غلظت سه برابر عنصر کلسیم اثر معنی داری بر صفات مذکور نداشت.