تعامل پیامبر اسلام (? و آله) با اهل کتاب در قرآن با تکیه بر تفسیر تاریخی

چکیده پیامبر اسلام (? و آله) در طول عمر خویش با رفتارهای شایسته با پیروان ادیان دیگر به خصوص یهودیان و مسیحیان، شیوه هایی را در اختیار پیروان خویش قرار داد تا با تأسی از آنها، بتوانند در هر عصری در برخورد با هر شخصی حتی غیر پیروان کتب آسمانی پیش از قرآن، نمونه ای از انسانیت و الگوی نیکو را عرضه نمایند. با بررسی آیات قرآن، آشکار شد که اصطلاح اهل کتاب محوری ین اصطلاحی است که با کمک آن می توان چگونگی تعامل پیامبر (? و آله) با پیروان ادیان دیگر را تبیین نمود. مضاف بر آنکه اصطلاحات دیگری نیز در قرآن یافت شد که از نظر مصداق و مفهوم تا حد زیادی به اصطلاح اهل کتاب نزدیک می باشند و در برخی موارد در این زمینه با آن برابری دارند و افرادی که این اصطلاحات معرف آن می باشند، در تمام دوره نزول قرآن؛ یعنی هم در مکه و هم در مدینه حضور و با جامعه اسلام تعامل داشتند. سیره حضرت محمد (? و آله) در مواجهه با اهل کتاب در طول عمر 23 ساله رسالتش با رعایت ترتیب زمانی نزول آیات و نیز شأن نزول آنها و با استفاده از تاریخ زندگانی آن حضرت (? و آله) نشان می دهد که اهل کتاب در محیط مکه، عکس العمل چندانی از خود در برابر رسالت ایشان بروز ندادند و در نتیجه رفتارهای آن حضرت با آنها حالت نرم و تسامح به خود گرفته است. امّا بعد از هجرت پیامبر(? و آله) به مدینه شیوه های تعامل براساس رفتارهای خود اهل کتاب شکل دیگر به خود گرفت. یعنی اهل کتاب در مواجهه با اسلام، به دو دسته تقسیم شدند: گروهی مومن به آن و گروهی کافر به آن، و به این ترتیب بود که پیامبر (? و آله) متناسب با رفتار آنها با آنان رفتار می نمود و تمام رفتارهای ایشان با اهل کتاب؛ اعم از گفتگو، مباهله، تذکر به عواقب اعمال، مجادله احسن با آنها و حتی رها کردن آنها به حال خودشان و یا عدم دوستی با آنها، ناشی از اعمال و کردار آنها بوده است و در واقع شیوه های تعامل حضرت رسول(? و آله) با آنها، واکنشی است به رفتارهای آنها. کلید واژه: تعامل، پیامبر اسلام (? و آله)، اهل کتاب، تفسیر تاریخی، عمل و عکس العمل.