بررسی تنوع ژنتیکی در گندم های امر(emmer) اهلی و وحشی (triticum dicoccoides aschers. و t.dicoccum schübl.) با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره و محتوای یونی آنها در پاسخ به تنش شوری

چکیده در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 45 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید امر اهلی و وحشی و پنج ژنوتیپ دوروم بررسی شد. گندم های امر شامل ارقام محلی جمع آوری شده از استان های آذربایجان غربی و کردستان به همراه ژنوتیپ های امر مربوط به برخی کشورهای هلال حاصلخیز بود. ژنوتیپ ها با استفاده از 27 نشانگر ریزماهواره (تقریباً دو نشانگر از هر کروموزوم) بر روی ژل پلی اکریل آمید واسرشت بررسی و همچنین طی کشت مجزایی در داخل گلخانه برای مقاومت به شوری مقایسه شدند. آغازگرها مجموعاً 178 آلل مختلف را با میانگین 59/6 آلل در هر لوکوس تکثیر کردند. تعداد آلل های تکثیر شده توسط هر آغازگر از 2 (xedm2) تا 11 (xgwm186) عدد متغیر بود. هتروزیگوتی آلل ها از 14/0 (xedm28) تا 90/0 (xgwm369) متغیر و دارای میانگین 68/0 بود. همبستگی معنی داری بین هتروزیگوتی مورد انتظار (ht) و تعداد آلل های هر نشانگر مشاهده شد (01/0 > p؛78/0=r). ضریب تمایز ژنی (25/0=gst) نشان داد که تنوع ژنتیکی بین و درون مناطق (کشورها) بترتیب 25% و 75% است. میانگین ضریب تنوع ژنی برای مناطق مختلف از 23/0 (امرهای اهلی آذربایجان) تا 66/0 (امرهای وحشی اردن) متغیر بوده و برای امرهای اهلی ایران 34/0 به دست آمد. بر اساس ضریب فاصله ژنتیکی (nei, 1972)، امرهای اهلی ایران کمترین فاصله را با امرهای اهلی ارمنستان داشتند (41/0 = ضریب فاصله ژنی). آزمایش های گلدانی در شرایط شاهد (ds m-1 85/2=ec) و تنش شوری (ds m-1 44/10) نشان داد که در تنش شوری، +na در برگ پرچم افزایش و نسبت k+/na+ کاهش پیدا کرده است (05/0 > p). بر اساس شاخص تحمل به تنش شوری (sti)، ژنوتیپ ها در سه گروه مقاوم، متوسط و حساس به تنش قرار گرفته اند. بیش از 45 درصد از جمعیت-های بومی ایران در گروه مقاوم به شوری بودند. این مطالعه اطلاعات واکنش به شوری و تنوع ژنتیکی گندم های امر ایرانی و ارتباط آن با نمونه های سایر کشورهای هلال حاصلخیز را نشان داد که می توان از آن در برنامه های نگهداری و اصلاح ذخایر ژنتیکی استفاده کرد. واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، نشانگر ریزماهواره،گندم امر، ژل پلی اکریل آمید و تنش شوری