بررسی اصول وآرای فرقه ی نقشبندیه باتکیه برتحفه الاحرار و دیوان جامی

چکیده نقشبندیه یکی از فرقه های صوفیه در ایران است که پیروی از سنت و حفظ آداب شریعت و دوری از بدعت اساس این طریقه به شمار می آید. در آن نه خلوت است، نه عزلت، نه ذکر جهر، نه سماع و مرکز اصلی آن ماوراءالنهر بوده است. این فرقه به نام خواجه بهاءالدین نقشبند در قرن هشتم هجری قمری رونق گرفت و در واقع ادامه ی طریقه ی خواجگان است که به جهت تعالیم خاص خود خیلی سریع در ماوراءالنهر، داغستان، هندوستان و در قسمتی از جنوب شرقی شبه قاره هند، ترکیه، گیلان و کردستان گسترش یافت. مرید پروری و اطاعت بی چون و چرای سالک از شیخ و پیر، مثل همه فرقه های صوفیانه از اصول اولیه ی تعلیمات این فرقه بوده است. شاعران و نویسندگان بزرگی در ماوراءالنهر به این فرقه گرایش داشتند که در حوزه ی اندیشه و تفکر و تعالیم این فرقه آثار شگرفی در زبان و ادب فارسی بوجود آوردند. جامی و امیر علیشیر نوایی از این دسته اند. عبدالرحمان جامی در آثار متعددش از جمله دیوان سه گانه و اورنگ سوم هفت اورنگ، فرقه ی نقشبندیه را توصیف نموده و اشعاری در مدح و منقبت مشایخ بزرگان این طریقت سروده است. وی در تحفهالاحرار به یادکرد چهار قاعده «هوش در دم »، «نظر برقدم»، «خلوت در انجمن » و «سفردر وطن» که از اصول یازدگانه ی نقشبندیه بوده، پرداخته است. جامی ابیاتی درمورد اطاعت بی چون و چرا از شیخ، سلسله پرستی، پایبندی به سنت، حفظ آداب شریعت و دوری از بدعت که از اساس کار نقشبندیه است در دیوان و تحفهالاحرار آورده است و در نفحات الانس مشایخ این طریقه را معرفی کرده است.