بررسی نظریات آیت الله خویی در باب دیه جنایت بر منافع اعضا و بر حیوان با اتکأ به کتاب مبانی تکمله المنهاج و تطبیق آن با قانون مجازات اسلامی

در رساله حاضر، به بررسی نظریات آیت ا... خویی با اتکاء به کتاب ارزشمند «مبانی تکمله المنهاج» پیرامون دیه جنایت بر منافع اعضای بدن، جراحات سر و صورت و دیه جنایت بر حمل، میت و حیوان به همراه تطبیق آن با قانون مجازات اسلامی پرداخته شده است. همچنین برای فهم بهتر مطالب از دانش پزشکی و کالبد شناسی نیز بهره گرفته شده است. آیت ا... خویی نسبت به منافع اعضای بدن در زوال عقل بر اثر ایجاد جراحت، زوال بینایی بر اثر کندن حدقه چشم، از بین رفتن چشایی بر اثر بریدن زبان، قائل به تداخل دیات شده و در زوال شنوایی بر اثر بریدن گوش، از بین رفتن بویایی بر اثر بریدن بینی و از بین رفتن گویایی بر اثر بریدن زبان، قائل به عدم تداخل دیات شده است. امّا قانونگذار در قانون مجازات اسلامی نسبت به از بین رفتن عقل بر اثر ایجاد جراحت، قائل به عدم تداخل دیه عقل و جراحت شده (ماده 446 ق.م.ا.)، ولی در بقیه موارد با نظر آیت ا... خویی هم رأی می باشد (مواد 452،458،465،467 ق.م.ا.). همچنین ایشان نسبت به کج شدن گردن، فساد بینی بر اثر شکستن آن و نافذه گوش قائل به ثبوت ارش شده است، در حالی که قانونگذار در دو مورد نخست قائل به ثبوت دیه کامل و در مورد نافذه گوش قائل به ثبوت یک سوم دیه گوش شده است (مواد 412، 382 و 388 ق.م.ا.). آیت ا... خویی دیه جنین کافر ذمّی را یک دهم دیه مادرش یعنی 40 درهم دانسته و در موارد سقط جنین بطور خطایی در صورتی که روح در جنین دمیده نشده باشد، دیه آن را بر عهده خود جانی می داند؛ ولیکن قانونگذار دیه جنین کافر ذمی را برابر دیه جنین مسلمان دانسته (تبصره الحاقی ماده 297 ق.م.ا.) و دیه سقط جنین در موارد خطای محض را مطلقاً بر عهده عاقله جانی می داند (ماده 492 ق.م.ا.).