بررسی کشت جنین درون شیشه ای، کالوس زایی و شکستن خواب بذر در کرفس کوهی (kelussia odoratissima m.)

کرفس کوهی با نام علمی kelussia odoratissima m. گیاهی مهم از خانواده چتریان با ارزشهای دارویی، اقتصادی و اکولوژیکی در منطقه زاگرس مرکزی است. متاسفانه این گیاه به علت برداشت غیرمجاز در معرض انقراض می باشد. بذور این گیاه نیز مانند بذر اغلب گونه های دارویی به جهت سازگاری اکولوژیکی با شرایط محیطی دارای خواب می باشد. بنابراین شناخت عوامل اکوفیزیولوژیکی موثر بر خواب و ایجاد شرایط بهینه برای جوانه زنی بذر این گیاه دارویی جهت تولید، پرورش و جلوگیری از انقراض آن یک امر ضروری است. به همین منظور از دو روش کشت جنین درون شیشه و اعمال تیمارهای مختلف در کشت بذر جهت بررسی جوانه زنی، شکست خواب بذر و برخی ویژگی های مورفولوژی این گیاه استفاده شد. در این مطالعه، کلیه آزمایشات بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد انجام شد. در آزمایش کشت جنین به بررسی اثر عوامل سه محیط کشت (ms، ms2/1 و ms4/1)، سه توده (سرآقاسید و فریدونشهر مربوط به دو سال برداشت 1388و 1389 و توده شیخ علیخان مربوط به سال برداشت 1389) و سه دما (4، 8 و 22 درجه سانتی گراد) پرداخته شد. نتایج نشان داد، کلیه صفات بررسی شده در محیط کشت ms بالاترین میزان را داشتند. بالاترین درصد جوانه زنی و تولید گیاهچه مربوط به دو توده سرآقاسید 1388 و فریدونشهر 1388 در دو دمای 4 و 8 درجه سانتی گراد بود. بلندترین طول ریشه چه، محور زیر لپه و برگ لپه ای از توده شیخ علیخان 1389 و در دمای 22 درجه سانتی گراد بدست آمد. در بررسی شکستن خواب بذر که در سه قسمت اجرا شد، در هر سه آزمایش زمان (25، 50، 75 و 100 روز پس از کشت) یکی از عوامل مورد بررسی بود و در کلیه صفات زمان 100 روز پس از کشت بهترین عملکرد را داشت. سایر عوامل در آزمایش اول شکستن خواب بذر شامل توده (سرآقاسید و فریدونشهر مربوط به دو سال برداشت 1388و 1389)، دما (4، 8 و 22 درجه سانتی گراد) و هورمون bap(0، 75/0 و 5/1 میلی گرم در لیتر) بودند که بالاترین درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی مربوط به توده سرآقاسید 1388، در دمای 4 درجه سانتی گراد بود و وجود 75/0 میلی گرم در لیتر bap، سرعت جوانه زنی را به طور معنی داری افزایش داد. بلندترین طول ریشه چه و محور زیر لپه نیز مربوط به دو توده سرآقاسید 1388و فریدونشهر 1388، در دمای 8 درجه سانتی گراد بود که طول ریشه چه در شرایط فاقد هورمون عملکرد بهتری نشان داد. در آزمایش دوم شکستن خواب بذر علاوه بر زمان به بررسی هورمون های bap (0، 75/0 و 5/1 میلی گرم در لیتر) و ga3 (0، 250 و 500 میلی گرم در لیتر) و نحوه اعمال هورمون (خیساندن بذور در محلول هورمونی و هورمون محلول در محیط کشت) پرداخته شد. درکل در حضور 75/0 میلی گرم در لیتر bap، درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی میزان بیشتری نشان دادند و اعمال هورمون ga3 با غلظت 500 میلی گرم در لیتر باعث افزایش طول ریشه چه و محور زیر لپه شد. همچنین در شرایط هورمون محلول در محیط کشت درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و طول ریشه چه به طور معنی داری عملکرد بهتری داشتند. در آزمایش سوم شکستن خواب بذر نیز علاوه بر زمان به بررسی اثر محیط کشت (پتری دیش، ماسه و پیت ماس) و هورمون bap (0، 75/0 میلی گرم در لیتر) پرداخته شد. درصد جوانه زنی در محیط کشت پتری دیش، طول ریشه چه در محیط کشت ماسه و پیت ماس و طول محور زیر لپه در محیط کشت ماسه عملکرد بهتری داشتند. وجود هورمون bap نیز باعث افزایش هر سه صفت شد. بررسی کالوس زایی در سه آزمایش با ترکیبات هورمونی شامل bap(0، 75/0 و 5/1 میلی گرم در لیتر) و هورمون 2,4-d (0، 1/0 و 5/0 میلی گرم در لیتر) در آزمایش اول، bap(0، 75/0 و 5/1 میلی گرم در لیتر) و هورمون naa (0، 5، 10 و 15 میلی گرم در لیتر) در آزمایش دوم و ، bap(0، 5/2، 5 و 5/7 میلی گرم در لیتر) و هورمون iba (0، 25/6 و 5/12 میلی گرم در لیتر) در آزمایش سوم صورت گرفت که در آزمایش اول و دوم از دو بخش ساقه و دمبرگ و در آزمایش سوم از سه بخش بذر با برش عمودی، بذر با برش افقی و جنین استفاده شد که تنها ریز نمونه دمبرگ در محیط کشت bap با غلظت 5/1 میلی گرم در لیتر همراه با 2,4-d با غلظت 1/0 میلی گرم در لیتر قادر به تولید کالوس شد.