نقد و ارائه راهکار در خصوص خسارات بلاجبران در نظام حقوقی ایران

خسارت و مسئولیت جبران خسارت از مهمترین مسائل زیربنایی علم حقوق است که بر مبنای آْن شاخه ای تخصصی تحت عنوان «حقوق مسئولیت مدنی» تاسیس گردیده است. مبنای اصلی و فلسفه وجودی حقوق مسئولیت مدنی، جبران خسارت زیان دیده است. بنابراین «زیان دیده» در این علم محور تمام مسائل مسئولیت مدنی است، بنحوی که در فرض فقدان او، مسئولیت مدنی موضوعیت نخواهد داشت. در این پایان نامه خسارت به اعتبار «قابلیت جبران» به دو گروه اصلی تقسیم می گردد، گروه اول خسارات ناروایی اند که قانونگذار در حکم خود ضمن اینکه جبران آنها ضروری اعلام نموده، مسئول جبران آنرا نیز معین نموده است. این گروه از خسارت را «خسارت لازم الجبران» می نامیم. خسارات موضوع اتلاف نمونه ای روشن از این دو نوع خسارت می باشد. گروه دوم که «خسارات غیرقابل جبران» نامیده می شوند، خود به دو دسته تقسیم می گردند، نخست خساراتی که وجدان عمومی تحمل آنرا توسط زیان دیده روا دانسته و قواعد حقوقی نیز زیان دیده را بدان محکوم می نماید. تحمیل خسارات ناشی از انحلال معامله بر دوش متقلب، در عقدی که بدلیل تدلیس فسخ گردیده، نمونه ای از این خسارت است که «خسارات مشروع» نامیده می شوند. اما دسته دوم خسارات ناروایی اند که بنا به عوامل قانونی و یا فقدان مبانی قانونی بر شخص تحمیل گردیده و بدین سبب هرگز جبران نمی گردند. اینگونه از خسارات غیرقابل جبران که موضوع این پایان نامه می باشند، «خسارات بلاجبران» نامیده می شوند. خسارات ناشی از سوانح و بلایای طبیعی همچو زلزله و سیل و یا خسارات ناشی از تحولات اجتماعی همچو آشوب های خیابانی، چنگ و تحریم های بین المللی، جملگی نمونه هایی از «خسارات بلاجبران» می باشند که بواسطه فقدان مبانی قانونی بشکلی ناروا بلاجبران باقی می مانند. همچنین خسارت ناشی از مواد 100، 81 و 242 قانون مدنی نمونه هایی دیگر از خسارات بلاجبرانند که بواسطه عوامل قانونی ایجاد می گردند.