تعیین نیاز آبی و ضرایب گیاهی سیاه دانه (nigella sativa l.) در مراحل مختلف رشد در اقلیم نیمه خشک کرمانشاه در شرایط مزرعه با استفاده از لایسیمتر زهکش دار

ایران سرزمینی است خشک با نزولات جوی بسیار کم، به طوری که بارندگی آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در سطح دنیا است. یکی از راه های مهم سازگاری با خشکی در ایران خصوصاً در بخش کشاورزی، استفاده بهینه و پایدار از منابع آب است. اطلاعات در مورد تبخیر- تعرق که فرآیند ترکیبی تبخیر و تعرق گیاهی است، در برنامه ریزی آبیاری و زهکشی بسیار حائز اهمیت می باشد. سیاه دانه (nigella sativa l.) گیاهی دارویی، علفی و از تیره آلاله می باشد که می تواند اهمیت زیادی در اقتصاد کشور به ویژه در بخش تولیدات دارویی داشته باشد. با توجه به اینکه اخیراً در مناطق مختلفی، گیاه داروئی سیاه دانه کشت شده و همچنین کشت آن مورد حمایت کشاورزان و ارگانهای دولتی بوده و از طرفی ضرایب گیاهی آن در مراحل مختلف رشد تا کنون در ایران و در سایر نقاط جهان مطالعه، تعیین و گزارش نگردیده است لذا، این آزمایش با هدف تعیین ضرایب گیاهی سیاه دانه در شرایط اقلیمی نیمه خشک با استفاده از روش بیلان آبی در لایسیمترهای زهکش دار و برآورد ضرایب گیاهی پایه طی سالهای 89-1388 و 90-1389 طراحی و اجرا گردید. به منظور انجام آزمایش از سه دستگاه لایسیمتر زهکش دار موجود در مزرعه تحقیقاتی گروه مهندسی آب در دانشکده کشاورزی کرمانشاه استفاده گردید. میزان نیاز آبی سیاه دانه بین هر دو نوبت آبیاری متوالی با استفاده از رابطه بیلان آب در خاک تعیین شد. تبخیر- تعرق گیاه مرجع در طول دوره آزمایش از معادله پنمن- مانتیث- فائو محاسبه گردید. میزان نیاز آبی سیاه دانه در طی دو سال آزمایش برابر 724 میلی متر بدست آمد. میانگین ضرایب گیاهی منفرد چهار مرحله رشد ابتدایی، توسعه، میانی و پایانی در دو سال آزمایش در مدت 124 روز دوره رشد گیاه به ترتیب 59/0، 91/0، 29/1 و 78/0 به دست آمد. ضرایب گیاهی پایه به منظور برآورد ضرایب گیاهی دوگانه برای سیاه دانه محاسبه گردید. مقدار ضریب گیاهی دوگانه در مراحل چهارگانه رشد به ترتیب 24/0، 71/0، 09/1 و 78/0 بدست آمد. با استفاده از روش های اورنگ، آلن و پروت، کونیکا، اشنایدر، اشنایدر اصلاح شده و فائو ضریب تشت محاسبه شد. با در نظر گرفتن ضرایب تشت و اعمال ضرایب گیاهی منفرد، تبخیر- تعرق روزانه گیاه سیاه دانه بدست آمد که این مقادیر با تبخیر- تعرق لایسیمتری مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد بهترین روش برآورد ضریب تشت در منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش اشنایدر اصلاح شده می باشد.