اثر سنگ مادر و پستی و بلندی بر تشکیل و تکامل و طبقه بندی خاک های اطراف روستای هوره در استان چهارمحال و بختیاری

از پستی و بلندی به عنوان یکی از عوامل مهم در تشکیل خاک نام برده شده است. خصوصیات و ترکیب شیمیایی ماده مادری نیز نقش مهمی درتعیین مشخصات خاک، به خصوص در مراحل اولیه تشکیل خاک، ایفا می کند. در تحقیق حاضر، اثر پستی و بلندی و سنگ مادر بر تشکیل و تکامل خاک های منطقه ای در شمال شرقی روستای هوره در 50 کیلومتری شمال شهرکرد که در مرز بین واحد تخریبی ژوراسیک میانی و واحد تخریبی- کربناته ژوراسیک فوقانی واقع است، مورد بررسی قرار گرفت. در این منطقه، شکل زمین تپه ماهوری است. متوسط دمای سالیانه 4/13 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی سالیانه 7/324 میلی متر می باشد. محدوده مورد مطالعه توسط دو ترانسکت شرقی_غربی به سه قسمت تقریباٌ مساوی بر روی زمین تقسیم گردید. محل پروفیل ها در امتداد هر ترانسکت طوری انتخاب شد که در هر نوک تپه، در هر پشته شیب و در هر پای شیب یک پروفیل حفر گردد. مجموعاٌ 18 پروفیل در امتداد دو ترانسکت حفر گردید. پروفیل ها حفر، مطالعه و از آنها نمونه برداری دست خورده و دست نخورده خاک و سنگ بعمل آمد. آنالیزهای آزمایشگاهی مورد نیاز و شناسائی کانی ها طبق روش های استاندارد انجام شد. مطالعات میکروسکوپی مقاطع نازک سنگ و خاک، پس از تهیه این مقاطع نیز صورت گرفت. خاک ها طبق کلید تاکسونومی خاک ، تا سطح فاز سری و با استفاده از سامانه طبقه بندی جهانی خاک در سطح دوم طبقه بندی گردیدند. پروفیل های واقع در پای شیب، بیشترین عمق، بیشترین ضخامت افق سطحی، بیشترین تکامل، بیشترین مقدار کربنات کلسیم، بیشترین ph ، بیشترین مقدار رس و کمترین مقدار سنگریزه را دارند. یکی از تفاوت هائی که بین خاک پروفیل 14 و سایر خاک ها وجود دارد اینست که مقدار کربنات کلسیم معادل در این خاک خیلی زیاد تر از سایر خاک ها می باشد. علت این تفاوت به ترکیب سنگ هائی بر می گردد که خاک پروفیل 14 را تحت تأثیر خود قرار می دهند. در لایه های خاک این پروفیل، کانی پالیگورسکایت در ذرات رس و سیلت مشاهده شد. این کانی فقط در خاک دیده شد و در سنگ مشاهده نگردید. این امر نشان می دهد که این کانی توارثی نیست و بخاطر مقدار نسبتاٌ زیاد کاتیون منیزیم در این خاک بوجود آمده است. مقایسه دیفرکتوگرام های ذره رس سنگ های مادر با دیفرکتوگرام های ذره رس افق های مختلف خاک نشان داد که عرض پای پیک ها و میزان شانه بین پیک های 4/1 و 0/1 نانومتر در نمونه های سنگ خیلی کمتر از نمونه های خاک می باشد. در نمونه های سنگ، کانی های ثانویه ورمیکولیت و اسمکتیت وجود ندارند و این کانی ها پدوژنیک می باشند. این امر ثابت می کند که میزان تخریب در خاک بیشتر از تخریب سنگ است و به عبارت دیگر خاک از تخریب سنگ زیرین بوجود آمده است. مقایسه دیفرکتوگرام های ذره رس افق های مختلف خاک با دیفرکتوگرام های ذرات سیلت و شن این افق ها نیز نشان داد که عرض پای پیک ها و میزان شانه بین پیک های 4/1 و 0/1 نانومتر در نمونه های رس بیشتر از نمونه های سیلت و شن می باشد و کانی های مقاوم به تخریب مثل کوآرتز و فلدسپات در ذرات سیلت و شن بیشتر از مقدار این کانی ها در ذرات رس می باشند. این مقایسه نشان می دهد که بخاطر وجود کانی های مقاوم تر در ذرات سیلت و شن، تخریب کمتری در ذرات درشت تر اتفاق می افتد. پیک بعضی از کانی های فیلوسیلیکاتی مثل میکا که در نمونه های جهت دار شده سیلت و رس دیده شد، در نمونه پودری مشاهده نگردید. کلریتی که در خاک وجود دارد، از نوع تخریب نشده است. اگر طبقه بندی خاک بر اساس سامانه طبقه بندی آمریکائی تا سطح فاز سری صورت گیرد، تقریباٌ تمام مشخصات خاک در نام خاک منعکس می گردد. بعضی از این مشخصات در طبقه بندی خاک بر اساس سامانه طبقه بندی جهانی نیز مطرح می شوند، ولی تعداد آنها کمتر است.