ارزیابی و الویت بندی فضاهای عمومی شهری باتوجه به نیازهای افراد معلول و کم توان (مورد: شهر زاهدان محدوده های بازار، دانشگاه و پارک لاله)

چکیده: بخش قابل توجهی از جامعه ما را معلولین تشکیل می دهند یعنی کسانی که در عین داشتن نقص عضو در جامعه ما زندگی می کنند و در پیشبرد جامعه به سوی پیشرفت آن سهم مهمی را ایفا می کنند. معلولان از هر نوع که باشند، هرگز از حقوق اجتماعی خود، به عنوان شهروندی که نظیر دیگران وظایف اجتماعی خویش را انجام می دهند، برخوردار نیستند. این امر در کلیه عرصه های اجتماعی صادق است. طبعا یکی از عرصه های برنامه ریزی شهری، طراحی برای معلولان در فضای شهری است. مراکز خدمات مختلف درون شهر و ساختمان های عمومی و فضاهای شهری، هیچ یک وجود معلولان و کم توانان را جدی نگرفته اند و این مکان ها تا حد زیادی مناسب حال معلولین نیست. با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق به ارزیابی و الویت بندی سه فضای عمومی انتخاب شده شهر زاهدان، یعنی؛ بازار مرکزی، محدوده دانشگاه، و محدوده پارک لاله، با توجه به نیازهای معلولان و کم توانان و با استفاده از سه شاخص، مبلمان، ترافیک، و کاربری های عمومی می پردازیم. روش تحقیق در این پژوهش با توجه به نوع هدف، از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد که با استفاده از مطالعات میدانی مصاحبه و پرسشنامه و تجزیه و تحلیل اطلاعات با نرم افزارspss به بررسی موضوع پرداخته و در انتها با استفاده از روش topsis به الویت بندی سه محدوده مطالعاتی پرداخته است. نتایج حاصل از بررسی فرضیات پژوهش نشان می دهد که محدوده های مورد مطالعه این تحقیق دارای شرایط بحرانی و مسائل و مشکلات زیادی در حوزه های مختلف ارائه شده می باشند و مجموع این عوامل فضای آشفته، ناسالم و فاقد ایمنی و راحتی را جهت گروه های مختلف اجتماعی بویژه معلولین و کم توانان در این فضاها ایجاد کرده است که این وضعیت نامطلوب نیازمند یک برنامه ریزی دقیق و منسجم به منظور بهبود وضع موجود و افزایش ایمنی و راحتی و در نتیجه ایجاد محیط اجتماعی سرزنده و شاد با حضور معلولین و کم توانان می باشد. همچنین نتایج تحلیل مدل topsis از وضعیت سه شاخص مبلمان شهری، ترافیک شهری، و کاربری های عمومی در سه محدوده انتخابی شهر زاهدان حاکی از این است که محدوده پارک لاله نسبت به دو محدوده دیگر در وضعیت بهتری قرار دارد بعد از پارک لاله به ترتیب محدوده های دانشگاه و بازار در رتبه های بعدی قرار دارند. کلمات کلیدی: معلولین و کم توانان، فضاهای عمومی شهری، طراحی شهری، زاهدان.