نقش کاربری های کشاورزی و مسکونی در بقایای آفت کش های آلی فسفره و کلره در آب و رسوبات بستر رودخانه سیاهرود قائمشهر

آلودگی ناشی از آفت کش ها به دلیل اثرات بلند مدت و سمیت بالا به عنوان یک مشکل زیست محیطی در چند دهه اخیر، منجر به نگرانی در مورد محیط زیست و سلامت عمومی شده است. آفت کش های آلی کلردار به دلیل پایداری زیاد و بزرگنمایی زیستی به عنوان تهدیدی جدی برای محیط زیست و سلامت موجودات زنده هستند. آفت کش های آلی فسفره با اینکه ماندگاری کمتری در محیط زیست دارند اما از سمیت فوق العاده ای برخوردار بوده و حتی می توانند در زنجیره های غذایی نیز حضور یابند و برای سلامت بشر و محیط زیست ایجاد تهدید نمایند. در این مطالعه غلظت 10 آفت کش آلی کلره (2,4-ddt، 2,4-dde، 2,4-ddd، 4,4-ddt، 4,4-dde، 4,4-ddd، آلدرین، دلدرین، ?-hch، ?-hch) و 3 آفت کش آلی فسفره (دیازینون، کلرپیریفوس و ادیفنفوس) در 7 ایستگاه و در 3 فصل تابستان، پاییز و بهار، در آب و رسوب و هر کدام با سه تکرار از رودخانه سیاهرود قائمشهر به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز ecd اندازه گیری شد. به طور کلی غلظت سموم آلی فسفره بسیار بیشتر از سموم آلی کلره بود (ایزومرهای ddt: از lod تا 050/0 میکروگرم بر لیتر در آب و تا 083/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک در رسوب؛ سیکلودین ها: از lod تا 020/0 میکروگرم بر لیتر در آب و تا 050/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک در رسوب؛ hchها: از lod تا 477/1 میکروگرم بر لیتر در آب و تا 172/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک در رسوب و سموم آلی فسفره از lod تا 86/1 میکروگرم بر لیتر در آب و تا 300/3 میکروگرم بر گرم وزن خشک در رسوب). با مقایسه غلظت هرکدام از آفت کش-ها در هر ایستگاه نسبت به ایستگاه های دیگر نقش کاربری بر روی باقیمانده هر آفت کش در آب و رسوب مشخص گردید. در کل بیشترین نقش را ابتدا کاربری مسکونی شهر جویبار و بعد کاربری کشاورزی فشرده شالیزار به دلیل مساحت موثر بیشتردارد. استفاده بسیار زیاد از سموم فسفره در امور کشاورزی و غیر کشاورزی، افزایش مواد آلی معلق در آب و افزایش کربن آلی موجود در رسوب، به عنوان دلایلی برای نقش بالای این دو کاربری ذکر شده است. در تمام نمونه ها غلظت همه آفت کش های آلی فسفره و کلره در فصل تابستان بیشتر بوده و همچنین ارتباط معنی داری بین غلظت باقی مانده سموم در آب و غلظت باقی مانده در رسوب با استفاده از رگرسیون یافته شد و به صورت معادله ارائه شده است.