رسوب‎شناسی رسوبات فلات قاره دریای عمان در زون مکران (ناحیه چابهار) با تأکید بر منشأ رسوبات آواری

چکیده هدف از این مطالعه، بررسی انواع ذرات تشکیل دهنده رسوبات دریائی دریای عمان ناحیه چابهار به منظور مطالعات رسوب شناسی، کانی شناسی، ژئوشیمی و تعیین منشا رسوبات است. بدین منظور از شش نقطه فلات قاره دریای عمان، شش مغزه به عمق 5/0 تا 3 متر و با فواصل مختلف نسبت به ساحل با استفاده از مغزه گیر وزنی برداشت شده است. نتایج حاصل از آنالیز های فیزیکی و شیمیایی نشان می دهد که بیشتر ذرات رسوبی در حد گل (mud) بوده و دارای بافت یکنواختی هستند. با دور شدن از ساحل، درصد رس افزایش یافته و درصد کربنات کاهش می یابد. وجود رسوبات آواری شامل کوارتز، فلدسپات و کانی های رسی و همچنین تغییر میزان کربنات ها نشان دهنده فرایندهای هوازدگی و فرسایش، نوسانات آب دریا و آب و هوای گرم و خشک، و سیکلهای مجدد رسوبگذاری (آبشویی زیاد) در منطقه است. شرایط آب و هوایی، لیتولوژی سنگ منشا و میزان هوازدگی آن و همچنین فرآیندهای حمل و نقل و رسوبگذاری نقش مهمی در تشکیل انواع کانی های رسی دارند. کانی های رسی فلات قاره دریای عمان در ناحیه چابهار به منظور تعیین سنگ منشا رس ها مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعه کانی شناسی رس ها (آنالیزهای xrd, eds و sem) پس از کلسیمتری نمونه ها در سه مغزه، منجر به شناسایی چهار نوع کانی رسی کائولینیت، کلریت، ایلیت و اسمکتیت شده است. کائولینیت با بیشترین درصد فراوانی نشان دهنده هوازدگی فلدسپات و حاصل از فرسایش سنگ های منشا با ترکیب اسیدی و حدواسط است. پس از کائولینیت بیشترین درصد را ایلیت شامل می شود. ایلیت و کائولینیت در نمونه های رسوبی مورد مطالعه نشان دهنده چرخه های مجدد رسوبگذاری وآبشویی مکرر در پهنه های جزرومدی فلات قاره دریای عمان هستند. در نمونه های مورد مطالعه، درصد کلریت پایین و درصد اسمکتیت ناچیز است که دلیل آن می تواند در ارتباط با نبود شرایط مناسب جهت تشکیل کلریت و اسمکتیت در منطقه مورد مطالعه باشد. برای مطالعه کانی های سنگین، هفت نمونه از مغزه 62 از کف دریا و سه نمونه از رسوبات پهنه های جزر و مدی جهت این مطالعه انتخاب شده است. جداسازی کانی های سنگین با استفاده از محلول بروموفورم صورت گرفته و برای شناسایی آنها از میکروسکوپ بینوکولار و آنالیز sem مجهز به eds استفاده شده است. مهمترین کانی های سنگین نمونه های مورد مطالعه شامل زیرکن، آپاتیت، هورنبلند، گارنت، تورمالین، روتیل، ایلمینیت و باریت است. فراوانی بالای زیرکن، آپاتیت و تورمالین موید وجود سنگهای آذرین فلسیک در ناحیه منشا است. با توجه به سنگهای آتشفشانی مناطق فرورانش می توان سری تولئیتی کوارتز دار در کمان های جوان و حوضه های پشت کمانی را به عنوان منشا اصلی این رسوبات در نظر گرفت. حضور هورنبلند در نمونه ها نیز نشان دهنده بالاآمدگی تکتونیکی و تشکیل افیولیت در منطقه است. به منظور تعیین منشا، شرایط آب و هوای قدیمه و جایگاه زمین ساختی رسوبات دریایی منطقه مکران تعداد 15 نمونه از 5 مغزه بدست آمده آنالیز و مطالعه شده است. نتایج این مطالعات نشان می دهد که رسوبات مورد مطالعه بطور عمده از سنگهای آذرین فلسیک و حدواسط منشا گرفته اند. مقادیر نسبتا زیاد al2o3 و همچنین همبستگی مثبت عناصر پتاسیم و کلسیم با آلومینیوم حضور کانیهای رسی را تایید می کند. بررسی شرایط آب و هوای قدیمه با استفاده از عناصر اصلی نشان دهنده آب و هوای گرم وخشک در منطقه است در حالی که مقادیر مربوط به اندیس دگرسانی شیمیایی (cia) و اندیس دگرسانی پلاژیوکلاز (pia) نشان دهنده دگرسانی شیمیایی رسوبات است. از طرفی میزان icv محاسبه شده بر اساس عناصر اصلی نشان دهنده تاثیر چرخه های مجدد رسوبگذاری بر رسوبات است. که می تواند از طریق آبشوئی مکرر منجر به دگرسانی شیمیایی گردد. نمونه های رسوبی مورد مطالعه از عناصر نادر خاکی (lree) غنی هستند و حالت یکنواخت از عناصر نادر خاکی سنگین (hree) همرا با اندکی آنومالی مثبت eu نشان می دهند و نسبت بالای lree/hree در نمونه ها اشاره بر رسوباتی دارد که از سنگ های فلسیک حاصل شده اند. نمودارهای تفکیک تکتونیکی نیز جایگاه زمین ساختی کمان های قاره ای را برای این رسوبات نشان می دهند. با توجه به داده های ژئوشیمیایی می توان سنگهای آتشفشانی مناطق فرورانش را که در کمان های جوان و در حوضه های پشت کمانی تشکیل می شوند. به عنوان منشا اصلی و اولیه رسوبات مورد مطالعه فلات قاره دریای عمان در نظر گرفت که پس از فرسایش، حمل و رسوبگذاری در پهنه های جذر و مدی تحت آبشوئی در سیکل های مجدد رسوبگذاری قرار گرفته اند.