مطالعه ی میوز و نرباروری هیبرید های allium ampeloprasum ssp. persicum ?allium ampeloprasum ssp. porrum

تره ایرانی (allium ampeloprasum ssp. persicum) گیاهی است که با وجود کشت و کار وسیع در کشور ما، چندان در سطح جهانی شناخته شده نیست. تره فرنگی نزدیک ترین سبزی مهم به تره ایرانی محسوب می شود. به منظور مطالعه ی رفتار میوزی و باروری دانه های گرده ی نتاج حاصل از تلاقی دو گیاه تره ایرانی و تره فرنگی، 10 ژنوتیپ تولیدی در طی سال های 1389 الی 1390 در آزمایشگاه ژنتیک و اصلاح سبزی های دانشگاه تبریز مورد بررسی قرار گرفتند. اوایل صبح گلهای نارس از ژنوتیپهای مختلف برداشت شد و تثبیت و رنگ آمیزی شدند. مراحل مختلف تقسیم میوز از نظر درصد سلول های مادر گرده ی دارای کروموزوم با تأخیر، پل های کروماتیدی و ریز هسته ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی باروری دانه های گرده ی و درصد رنگ پذیری دانه های گرده 10 ژنوتیپ هیبرید و 10 ژنوتیپ تره ایرانی انجام شد. تفاوت معنی داری بین 10 ژنوتیپ هیبرید از نظر درصد سلول های مادر گرده ی دارای کروموزوم با تأخیر در مراحل متافاز i ، ii و کل ( مجموع دو مرحله ی i و ii) و آنافاز i و کل ( مجموع دو مرحله ی i و ii) مشاهده شد. درصد سلول های مادر گرده ی دارای کروموزوم با تأخیر در مرحله ی متافاز i از 5/3 الی 1/19 درصد (با متوسط 76/7 درصد)، در مرحله ی متافاز ii از 0 الی 1/11 درصد ( با متوسط 6/4 درصد)، در متافاز کل از 9/3 الی 125/28 درصد ( با متوسط 8/9 درصد)، در مرحله ی آنافاز i از 0 الی 8/7 درصد ( با متوسط 25/3 درصد) و در آنافاز کل از 0 الی 7/15 درصد ( با متوسط 3/5 درصد) متغیر بود. در حالی که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ های مورد نظر از لحاظ درصد سلول های دارای ناهنجاری در مراحل آنافاز ii، پایان میوز i و اسپوراد مشاهده نشد. درصد ناهنجاری های میوزی کم در ژنوتیپ های هیبرید، می تواندنشان دهنده ی وجود شباهت کم بین کروموزوم های تره ایرانی و تره فرنگی باشد. تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر درصد باروری و درصد رنگ پذیری دانه های گرده هم در هیبریدها و هم در ژنوتیپ های تره ایرانی مشاهده شد. در ژنوتیپ های هیبرید، درصد جوانه زنی دانه های گرده از 9/14 الی 1/43 درصد متغیر بود. درصد جوانه زنی دانه های گرده در ژنوتیپ های تره ایرانی (از 8/4 الی 4/36 درصد)، کاهش معنی داری را نسبت به درصد جوانه زنی دانه های گرده در 10 ژنوتیپ هیبرید مورد بررسی نشان داد. این درحالی است که درصد رنگ پذیری دانه گرده ی ژنوتیپ های هیبرید (با متوسط 3/88 درصد) با ژنوتیپ های تره ایرانی ( با متوسط 4/83 درصد) تفاوت معنی داری نداشت. همچنین، وجود همبستگی منفی و معنی دار بین درصد سلول های مادر گرده ی دارای کروموزوم با تأخیر در مراحل متافاز i و ii و آنافاز i و ii با درصد باروری و درصد رنگ پذیری دانه های گرده، نشان داد که باروری دانه های گرده تحت تأثیر میزان ناهنجاری های کروموزومی قرار می گیرند. بنابراین، می توان از آزمون باروری دانه های گرده به عنوان روشی سریع و مناسب برای بررسی وجود ناهنجاری های میوزی استفاده نمود.