بررسی ریزازدیادی و القای ریشه گونه شاه بلوط (castanea sativa mill.)

شاه بلوط (.castanea sativa mill) از گونه های بومی رویشگاه های جنگلی استان گیلان می باشد، که به دلیل چرای دام و عدم زادآوری طبیعی، تعداد در هکتار این گونه در کل رویشگاه کاسته شده است، بنابراین حفاظت از آن امری ضروری تلقی می شود. بذور از رویشگاه ویسرود جمع آوری و درون ماسه در دمای چهار درجه سانتی گراد نگهداری شدند. جهت بررسی اثر اندازه بذر و عمق کاشت، بذرها به سه طبقه وزنی (6>، 9-6 و >9 گرم) طبقه-بندی شدند. پس از جوانه زنی بذور، از ماسه خارج و در گلدان های پلاستیکی در عمق های دو، پنج و 10 سانتی متر کاشته شدند. بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی از بذور سنگین تر از 9 گرم و عمق کاشت دو سانتی متر بدست آمد. به منظور مطالعه جوانه زنی بذور در محیط درون شیشه ای، پس از ضدعفونی، تحت تأثیر تیمارهای مختلف جوانه زنی (خیساندن در اسید سولفوریک غلیظ به مدت 15 دقیقه؛ خیساندن در آب جوش و نگهداری در همان آب به مدت 6 ساعت؛ خیساندن در آب به مدت 24 ساعت؛ کشت آندوسپرم (حذف پوسته سخت بذر)؛ حذف 3/1 انتهایی بذر) قرار گرفتند. تفاوت آماری معنی داری بین تیمارها وجود داشت (01/0>p). بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی مربوط به تیمار خیساندن در آب جوش و نگهداری در همان آب به مدت 6 ساعت بوده است. سپس مراحل مختلف ریزازدیادی با استفاده از قطعات برگ، ساقه و ریشه گرفته شده از نهال های به دست آمده از شرایط گلخانه و درون شیشه ای بررسی شدند. جهت شاخه زایی ریزنمونه ها در محیط کشت b5 از سیتوکنین های ba و tdz (با غلظت 02/0، 2/0، یک و دو میلی گرم در لیتر) و برای ریشه زایی، شاخه های تولید شده از اکسین های iba، naa و iaa (با غلظت 1/0، 2/0، یک و دو میلی گرم در لیتر) استفاده شد. نتایج نشان داد بیشترین میزان تولید کالوس- شاخه از قطعات برگ تحت تأثیر tdz با غلظت 02/0 میلی گرم در لیتر برای نهال های گلخانه (6/25 درصد) و 2/0 میلی گرم در لیتر برای گیاهچه های درون شیشه ای (4/32 درصد) و بیشترین میزان ریشه زایی تحت تأثیر iba با غلظت دو میلی گرم در لیتر برای هر دو نوع نهال بوده است. به منظور تولید گیاهچه از جنین ، قطعات جنین گرفته شده از بذور با وزن های مختلف در محیط کشت b5 و محیط کشت تغییر یافته b5 با استفاده از 100 میلی گرم در لیتر کازئین هیدرولیزات، 100 میلی گرم در لیتر اسید آسکوربیک، یک گرم در لیتر عصاره مخمر و پنج گرم در لیتر زغال فعال کشت شدند. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی جنین های بذور سنگین تر از 9 گرم در محیط کشت تغییر یافته b5 بیشتر بود (7/66 درصد). گیاهچه ها پس از طی مراحل مختلف سازگاری به خاک گلدان منتقل شدند.