تاثیر عدالت ادراک شده و هنجار سازمانی بر رفتارهای فرانقشی با توجه به ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی و توافق جویی در کارکنان یک شرکت صنعتی

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عدالت ادراک شده و هنجار سازمانی با توجه به ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی و توافق جویی بر رفتارهای فرانقشی اجرا شد. به این منظور تعداد 240 نفر از کارکنان مرد شرکت عقاب افشان به صورت تصادفی ساده انتخاب و در گروه های آزمایشی گمارده شدند. به منظور دستکاری عدالت و هنجار سازمانی از متن های کوتاهی که توسط هالند (2002) تهیه و تنظیم شده بود استفاده شد. برای سنجش ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی و توافق جویی از مخزن بین المللی پرسشنامه شخصیت (گلدبرگ، 1992) و برای رفتارهای فرانقشی از فهرست وارسی رفتار ضد تولید (اسپکتور و همکاران، 2006) و فهرست وارسی رفتار مدنی سازمانی (اسپکتور، باوئر و فاکس، 2010)، استفاده شد. برای تحلیل داده-ها آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که وقتی عدالت در سطح سازمان دستکاری شد با کنترل اثر توافق جویی، تنها اثر هنجار تأیید بر رفتارهای ضد تولید معطوف به سازمان و رفتارهای ضد تولید معطوف به افراد معنادار می گردد. با کنترل اثر وظیفه شناسی و دستکاری عدالت در سطح سازمان، اثر عدالت (بر رفتار ضد تولید معطوف به سازمان) و هنجار (بر رفتار ضد تولید معطوف به سازمان) معنادار شد. در رابطه با رفتار مدنی سازمانی نیز در حالتی که توافق جویی کنترل و عدالت در سطح سازمان دستکاری شد، اثر عدالت (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان و معطوف به افراد)، هنجار (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان)، وظیفه شناسی (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان و معطوف به افراد)، و اثر تعاملی عدالت و هنجار تأیید (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان) معنادار بود. همچنین در موقعیتی که توافق جویی کنترل شده و عدالت در سطح بین فردی مورد دستکاری قرار گرفت، تنها اثر عدالت (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان) معنادار بود. همچنین در رابطه با رفتارهای مدنی سازمانی در موقعیتی که وظیفه شناسی کنترل شده و عدالت در سطح سازمان دستکاری گردید، اثر عدالت (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان و معطوف به افراد)، هنجار (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان)، و توافق جویی (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان و معطوف به افراد) معنادار بود. با کنترل وظیفه شناسی و دستکاری عدالت در سطح بین فردی، تنها اثر عدالت (بر رفتارهای مدنی معطوف به سازمان) معنادار شد. یافته های حاصل از پژوهش حاضر با الگوها و نظریه های ارائه شده در رابطه با رفتارهای فرانقشی همخوان بوده و نقش عدالت ادراک شده، هنجار سازمانی و ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی و توافق جویی را در رفتارهای فرانقشی نشان می دهد. واژگان کلیدی: عدالت ادراک شده، هنجار سازمانی، رفتار فرانقشی، وظیفه شناسی و توافق جویی.