تحلیل آثار نظامی بر اساس اصول و مبانی هنرهای تجسّمی (در هفت پیکر، خسرو و شیرین و لیلی و مجنون)

چکیده در نتیجه ی هم گامی همیشگی ادبیات و هنر و به دلیل تأثیر و تأثّرات این دو حوزه بر یکدیگر، می توان به نقاط تلاقی و عناصر مشترکی میان شعر و هنرهای تجسّمی (به عنوان شاخه ای از هنر) دست یافت و بر اساس آن به بررسی و تحلیل آثار این دو حوزه پرداخت. هنرهای تجسّمی در مسیر اهداف اصلی خود: 1- تجسّم مفاهیم 2- انتقال معانی 3- توجّه به شیوه های زیبایی شناختی، با شعر پیوند می یابد؛ بر این اساس می توان عناصر و ویژگی هایی که در شعر زمینه ی این پیوند را فراهم می کنند در یازده عنصر خلاصه کرد: 1- واژه (ابزار زبانی) 2- اندیشه و معنا 3- فرم و ساختار 4- تصویر 5- صورخیال 6- عناصر بصری 7- روایتگری و توصیف 8- سبک 9- ریتم و ضرباهنگ 10- تخیّل 11- عاطفه و احساس. هر یک از این عناصر شعری در هنرهای تجسّمی نیز مصداق می یابد و بستری را برای تحلیل اشعار در پیوند با این گونه هنرها فراهم می آورد. در میان شعرای پارسی زبان، می توان پیوند شعر و هنرهای تجسّمی را در هنر شاعری نظامی به وضوح دریافت. اشعار نظامی بیش از هر شاعر دیگری به واسطه ی صورخیال غنی، واژگان حسّی و نحوه ی بیان آن ها، تمرکز بر عناصر بصری و القای رنگ، نور، فضا، خط و غیره، دقّت، جزئی نگری و توصیفات مینیاتوری، در برخی موارد فرم و ساختار روایی داستان ها و توجّه به روساخت شعر بیش از ژرف ساخت آن (با وجود آن که اشعارش از لحاظ ژرف ساخت جایگاه ویژه ای دارد) به هنرهای تجسّمی نزدیک شده و قابلیّت تجسّمی به شعر بخشیده است. این پژوهش با رویکردی تطبیقی سعی بر آن دارد تا جنبه های مختلف هنرهای تجسّمی را در اشعار نظامی بازخوانی کند.