بررسی سیر تحول و تداوم میدان نقش جهان (میدان امام) اصفهان با تأکید بر فضای باز آن

طی سالیان مدیدی که از ساخت میدان نقش جهان می گذرد، این مجموعه ی تاریخی به عنوان یکی از فضاهای پویای شهری شاخص ترین محمل روابط فرهنگی -اجتماعی مردم و حکومت بوده در شهر اصفهان بوده است که باید در حفظ اصالت و یکپارچگی ارزش های تاریخی آن کوشید. علی رغم آن که سال هاست این اثر تاریخی در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده و مطالعات بسیاری درباره ی آن به عنوان بخش اساسی دولت خانه ی صفوی صورت گرفته است. با این حال، همچنان در تحلیل و بررسی سیر تحول کالبدی و فضایی میدان و روابط عناصر آن در طول زمان با نوعی کمبود مواجه هستیم. از آنجا که در حوزه ی مرمت معماری، یکی از مهم ترین مسائل موثر در بهبود روند تحول و تداوم و کنترل اصالت اقدامات مرمتی در بناها و شهرهای تاریخی شناخت دقیق تر ویژگی های منظر تاریخی آن هاست، این پژوهش تلاش دارد تا با معرفی و نقد اسناد تصویری تاریخی بسیار ارزشمند تازه یافته و کم نظیر به بررسی و بازشناسی سیمای تاریخی و تحول و تداوم این میدان از منظر این اسناد مصور بپردازد. در این راستا پس از ارائه پیشینه و ادبیات پژوهش که در شناخت تطبیقی الگوهای شهری میدان نقش جهان موثر است، برای سنجش اعتبار و صحت این ناگفته ها، با بهره گیری از روش مطالعات تطبیقی و توصیف تاریخی معیار عملی مقایسه ی فرضیات قبلی در مورد تحول و تداوم ویژگی های این میدان نسبت به وضع موجود آن قرار گرفته است و در ادامه به ارزیابی ویژگی های کمی و کیفی میدان به کمک روش های جدید پرداخته خواهد شد که در نهایت با بررسی تحلیلی سیر تحول و تداوم میدان نقش جهان از منظر اسناد مکتوب و تصویری به بحث خاتمه داده می شود. از جمله یافته های این پژوهش می توان به احتمال وجود کیفیت پلکانی در کنار عالی قاپو، چگونگی چیدمان عناصر داخل میدان و اسامی عناصر میدان نقش جهان در گذشته اشاره کرد؛ و یا وجود حوضی در مقابل مسجد شیخ لطف الله و ترکیب سر در حرمسرای شاهی و موارد دیگری که در میدان نقش جهان قرار داشته اند نام برد که همه مطالب و ناگفته هایی از ویژگی های کالبدی و کارکردی این میدان تاریخی هستند که ضمن معرفی و تطابق این اسناد مصور با یکدیگر برای اولین بار استنباط می گردند و به این ترتیب امکان به هنگام شدن اطلاعات موجود در مورد میدان نقش جهان و شناخت بهتر هویت و منظر تاریخی آن فراهم می شود. امید است این پژوهش با تأکید بر اهمیت بازشناسی پیشینه ی اثر گامی در راستای بهینه سازی سیر تحول حال و آینده این فضای معماری و شهری برداشته باشد و با این رویکرد با جلوگیری از انجام اقدامات نابجا در حوزه ی مرمت معماری میدان نقش جهان اصفهان، در بهبود مسیر آینده آن مفید واقع گردد.