نمودهای زیبایی شناسانه ی متن و نگاره های نسخه ی خطی تنکلوشا 1074 ه.ق.

نسخه ی «تنکلوشا» مصوّر 1074ه.ق. شرح و پیشگویی طالع در سیصد و شصت درجه ی برج های سال است. سابقه ی «تنکلوشا» با توجه به تحقیقات به عمل آمده از دوره ی ساسانی و تألیف آن را به تئوکروس (teucros) یونانی در سده ی اول م. نسبت داده اند. بدین گونه که «تنکلوشا» پیش از اسلام در زمان«خسرو انوشیروان» (531-579م.) در سال 542م. از یونانی به پهلوی(فارسی میانه)، و سپس از پهلوی به سُریانی، و در دوره ی اسلامی در سده ی دوم ه. ق. از پهلوی به عربی ترجمه شده است. ویژگی منحصر به فرد «تنکلوشا» که آن را از سایر نسخه های پیش و پس از آن متمایز می نماید، نگاره های آن است. در حقیقت نگاره ها تفسیری بصری از متن های پیشگویی هستند. این پژوهش دو هدف را در راستای یکدیگر دنبال می نماید. ابتدا به این پرسش پاسخ می دهد که آیا تنکلوشا 1074ه.ق. یگانه نسخه ی نگاره دار بوده است. بر اساس جستجوی نویسنده تا زمان انجام این تحقیق، تنها نسخه ی مصوّرِ شناخته شده از «تنکلوشا»، نسخه ی 1074ه.ق. می باشد، و نسخه های دیگر فاقد نگاره هستند. از طرفی دیگر با اینکه زمان کتابت «تنکلوشا» 1074ه.ق. مصادف با اواخر دوره ی صفوی بوده است، اما شیوه ی نقش پردازی کتاب ظاهراً با آثار دوره ی صفوی همخوانی ندارد. بررسی نمود زیبایی شناسانه ی یکی از اجزای نگاره های «تنکلوشا» یعنی«تاج»، و مطابقت شیوه ی ترسیم آن، با نمونه های شکل تاج در برخی آثار هنری سده های چهارم تا هفتم ه.ق. ، نظیر نگارگری، فلزکاری، و سکه و مدال های تمثال دار ما را به سابقه و دوره ی واقعی تنکلوشای مصوّر اولیه یی که الگوی «تنکلوشا»1074 ه.ق. بوده است، می رساند. همچنین توصیف تنکلوشای مصوّر در اشعار دو شاعر سده ی ششم ه.ق. یعنی خاقانی و نظامی نیز سابقه ی تنکلوشای مصوّرِ سده ی یازدهم ه.ق. را تا سده ی ششم ه.ق. به عقب برمی گرداند و یگانه بودن آن را رد می کند. هرچند که اکنون از نسخه ی مصوّرِ اولیه نشانی نیست. هدف دیگر تحقیق آگاهی از پیشینه ی تنکلوشای نخستین است. شناخت برخی عناصِر تصویری در متن و نگاره های اثر، نظیر «سیارات»، «هیکل ها»، و حکیمان و پیامبرانی چون هرمس، «تنکلوشا» را کتاب مصوّر باورهای کیش «صابی» می یابد، قومی که سابقه ی آنان به پیش از اسلام باز می گردد.